Στη μνήμη των 64.000 και πλέον Εβραίων της Αυστρίας, που δολοφονήθηκαν κατά τη ναζιστική περίοδο, θα είναι αφιερωμένο το μεγάλο Μνημείο του Ολοκαυτώματος, του οποίου τα θεμέλια τέθηκαν το μεσημέρι στη Βιέννη, στο Πάρκο Οσταρίκι, μπροστά από το κτίριο της Αυστριακής Κεντρικής Τράπεζας και δίπλα στις πρώην εγκαταστάσεις του Γενικού Νοσοκομείου Βιέννης.

Το Μνημείο, που αναμένεται να ολοκληρωθεί το φθινόπωρο του 2021, κατασκευάζεται με πρωτοβουλία του επιζώντα του Ολοκαυτώματος Κουρτ Τούτερ και θα αποτελείται από περιμετρικό μαρμάρινο τείχος σχήματος οβάλ, στο οποίο θα σμιλευτούν τα ονόματα των πάνω από 64.000 Εβραίων θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας, κατά την περίοδο, από την προσάρτηση της Αυστρίας τον Μάρτιο του 1938 στο γερμανοναζιστικό Τρίτο Ράιχ μέχρι την απελευθέρωσή της από τα συμμαχικά στρατεύματα τον Μάιο του 1945.

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Μια από τις πλέον φριχτές και βάρβαρες ενέργειες των χιτλερικών κατακτητών στη Θεσσαλονίκη, στα χρόνια της γερμανικής Κατοχής, ήταν η καταστροφή, με διαταγή του περιβόητου εγκληματία πολέμου Μαξ Μέρτεν, του ανεκτίμητης αξίας εβραϊκού νεκροταφείου της πόλης, στις ταφόπλακες του οποίου αποτυπώνονταν η ιστορική διαδρομή της ελληνικής Μακεδονίας στο βάθος πολλών αιώνων.

Επρόκειτο για μια πανάρχαια εβραϊκή νεκρόπολη, με περισσότερους από 500.000 τάφους, εκτεταμένη σε 350.000 τ.μ., μία έκταση που με την επέκταση της Θεσσαλονίκης είχε μετατραπεί σε κεντρικό σημείο του πολεοδομικού ιστού. Η ονομασία του παλιού εβραϊκού νεκροταφείου ήταν Λα Πουέρτα Ρεδόντα (Στρογγυλή Πύλη). (Στέλλα Σάλεμ, «Το παλιό εβραϊκό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης», περιοδικό Θεσσαλονικέων Πόλις τεύχος 6 (2001), σ. 58-59)

Η ιστορία του αρχαίου εβραϊκού νεκροταφείου, χάνεται στα βάθη των αιώνων, καθώς σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, η ίδρυσή του ανάγονταν κατά την πρώιμη ρωμαϊκή εποχή, όταν οι πρώτοι Εβραίοι εγκαταστάθηκαν στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Ενώ μετά το 1492 και την άφιξη των Σεφαραδιτών, η εβραϊκή νεκρόπολη συνεχώς επεκτεινόταν. Στην πόλη υπήρχαν ακόμη δύο τουρκικά νεκροταφεία, ένα στην δυτική πλευρά της πόλης και το δεύτερο στην ανατολική, έξω από τα ανατολικά τείχη, νοτιότερα από το εβραϊκό νεκροταφείο, εκεί που είναι σήμερα η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης. Βορειότερα και ανατολικά από τα κάστρα υπήρχε το νεκροταφείο όπου θάβονταν τα θύματα της πανούκλας. Οι χριστιανοί έθαβαν τους νεκρούς στο Σέιχ Σου και στο χώρο όπου σήμερα είναι το νεκροταφείο της Ευαγγελίστριας. (Β. Δημητριάδης, Τοπογραφία της Θεσσαλονίκης κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας, 1430-1912, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 1983, σ.)