του Σπύρου Κουζινόπουλου

Μια από τις πλέον φριχτές και βάρβαρες ενέργειες των χιτλερικών κατακτητών στη Θεσσαλονίκη, στα χρόνια της γερμανικής Κατοχής, ήταν η καταστροφή, με διαταγή του περιβόητου εγκληματία πολέμου Μαξ Μέρτεν, του ανεκτίμητης αξίας εβραϊκού νεκροταφείου της πόλης, στις ταφόπλακες του οποίου αποτυπώνονταν η ιστορική διαδρομή της ελληνικής Μακεδονίας στο βάθος πολλών αιώνων.

Επρόκειτο για μια πανάρχαια εβραϊκή νεκρόπολη, με περισσότερους από 500.000 τάφους, εκτεταμένη σε 350.000 τ.μ., μία έκταση που με την επέκταση της Θεσσαλονίκης είχε μετατραπεί σε κεντρικό σημείο του πολεοδομικού ιστού. Η ονομασία του παλιού εβραϊκού νεκροταφείου ήταν Λα Πουέρτα Ρεδόντα (Στρογγυλή Πύλη). (Στέλλα Σάλεμ, «Το παλιό εβραϊκό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης», περιοδικό Θεσσαλονικέων Πόλις τεύχος 6 (2001), σ. 58-59)

Η ιστορία του αρχαίου εβραϊκού νεκροταφείου, χάνεται στα βάθη των αιώνων, καθώς σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, η ίδρυσή του ανάγονταν κατά την πρώιμη ρωμαϊκή εποχή, όταν οι πρώτοι Εβραίοι εγκαταστάθηκαν στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Ενώ μετά το 1492 και την άφιξη των Σεφαραδιτών, η εβραϊκή νεκρόπολη συνεχώς επεκτεινόταν. Στην πόλη υπήρχαν ακόμη δύο τουρκικά νεκροταφεία, ένα στην δυτική πλευρά της πόλης και το δεύτερο στην ανατολική, έξω από τα ανατολικά τείχη, νοτιότερα από το εβραϊκό νεκροταφείο, εκεί που είναι σήμερα η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης. Βορειότερα και ανατολικά από τα κάστρα υπήρχε το νεκροταφείο όπου θάβονταν τα θύματα της πανούκλας. Οι χριστιανοί έθαβαν τους νεκρούς στο Σέιχ Σου και στο χώρο όπου σήμερα είναι το νεκροταφείο της Ευαγγελίστριας. (Β. Δημητριάδης, Τοπογραφία της Θεσσαλονίκης κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας, 1430-1912, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 1983, σ.)

Το φετινό Διεθνές Φόρουμ της Αμερικανικής Εβραϊκής Επιτροπής (AJC) ήταν αρχικά προγραμματισμένο να γίνει στο Βερολίνο με στόχο να σηματοδοτήσει τα 75 χρόνια από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η πανδημία μπορεί να ανέτρεψε τα αρχικά σχέδια, ωστόσο το διαδικτυακό εξ αποστάσεως AJC Global Forum 2020 (14-18.6.2020) όχι μόνον δεν υστέρησε σε σημασία, θεματικές και συμμετέχουσες προσωπικότητες, αλλά επιπρόσθετα έδωσε την ευκαιρία σε χιλιάδες κόσμου να το παρακολουθήσουν εύκολα, άνετα και προπαντός με ασφάλεια από τον υπολογιστή ή το κινητό τηλέφωνό τους.

Ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ήταν μεταξύ των διεθνών ηγετών που μίλησαν στο Φόρουμ, ενώ από ελληνοεβραϊκής πλευράς τις εργασίες παρακολούθησαν ο πρόεδρος του ΚΙΣΕ Δαυίδ Σαλτιέλ και ο γ.γ. του ΚΙΣΕ Βίκτωρ Ισ. Ελιέζερ.

Την έναρξη του Φόρουμ χαιρέτισαν: η καγκελάριος της Γερμανίας Angela Merkel, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Michael R. Pompeo, ο γ.γ. της Παγκόσμιου Μουσουλμανικού Συνδέσμου Mohammad bin Abdulkarim Al-Issa, o Bawa Jain, γ.γ. του Παγκόσμιου Συμβουλίου Θρησκευτικών Ηγετών και ο David Harris, διευθύνων σύμβουλος της AJC. Ακολούθησε συνεδρία με θέμα τη «ρητορική μίσους και τα όρια της ελευθερίας του λόγου».