Ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης και ο Πρόεδρος της Ι.Κ. Αθηνών Μίνος Μωϋσής ανέλυσαν εκ βαθέων τα ζητήματα του αντισημιτισμού στην Ελλάδα καθώς και την μεταπολεμική αποτύπωση της ιστορίας του Ολοκαυτώματος στη συλλογική συνείδηση, στη συζήτηση με την δημοσιογράφο Μαργαρίτα Πουρνάρα, στην εκδήλωση που διοργάνωσε ο ΙΑΝΟΣ στη σειρά «Απρόβλεπτες συναντήσεις» (7.2.2018). Δείτε εδώ όλη τη συζήτηση από το κανάλι του ΙΑΝΟΥ στο YouTube. 

του ΛΕΟΝ ΣΑΛΤΙΕΛ*

Πριν από εβδομήντα πέντε χρόνια σαν σήμερα, κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής της χώρας, ξεκίνησε η καταστροφή του ιστορικού εβραϊκού νεκροταφείου της Θεσσαλονίκης. Το νεκροταφείο είχε ιδρυθεί στην αρχαιότητα, και παραμονές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου περιλάμβανε περί τους 500.000 τάφους σε μια έκταση 350 στρεμμάτων κοντά στο κέντρο της πόλης. Μέσα σε μερικές εβδομάδες, «η τεράστια νεκρόπολις … εμφανίζει τότε το θέαμα μιας πόλεως που βομβαρδίσθηκε σφοδρά ή που καταστράφηκε από έκρηξιν ηφαιστείου». Σύμφωνα με μια έκθεση του Αμερικανού προξένου στην Κωνσταντινούπολη, «πρόσφατα θαμμένοι νεκροί ρίχθηκαν στα σκυλιά». 

Η πράξη αυτή δεν ήταν μια καθαρά γερμανική πρωτοβουλία. Αλλωστε, μπορεί κανείς να δει μέχρι και σήμερα εβραϊκά νεκροταφεία στο κέντρο του Βερολίνου. Η πρωτοβουλία ήρθε από τις τοπικές αρχές, οι οποίες από καιρό είχαν προσπαθήσει να απομακρύνουν το νεκροταφείο από τη θέση του. «Κι έπρεπε να έρθει η καταραμένη τούτη γερμανική κατοχή, όπου, με τη συνέργεια μιας ειρωνικής μοίρας, βρήκε τη δραματική του λύση τούτο το παλιό άλυτο πρόβλημα της Θεσσαλονίκης», σύμφωνα με τα λόγια του Θεσσαλονικιού διανοουμένου Γεώργιου Βαφόπουλου. Στη θέση του σήμερα είναι χτισμένο το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Η καταστροφή ήταν μεγάλο τραύμα για την εβραϊκή κοινότητα. Αφαίρεσε τις συμβολικές ρίζες των Εβραίων κατοίκων από τη γενέτειρά τους. Οι ίδιοι υπήρξαν αυτόπτες μάρτυρες του ιερόσυλου γεγονότος της καταστροφής των τάφων των προγόνων τους. Τέλος, αυτή η καταστροφή θεμελίωσε τη σύμπτωση των συμφερόντων μεταξύ των γερμανικών και των τοπικών αρχών, στον βαθμό που χαρακτηρίστηκε ως «προάγγελος της γενικής μετ’ ολίγον καταστροφής ολοκλήρου της Ισραηλιτικής Κοινότητος Θεσσαλονίκης, του πολυπληθεστέρου κέντρου του Εβραϊσμού της Ανατολής». Πράγματι, μετά από λίγους μήνες ξεκίνησε η μεταφορά της συντριπτικής πλειοψηφίας του εβραϊκού πληθυσμού της πόλης, περί των 46.000 ψυχών, στο στρατόπεδο εξόντωσης του Αουσβιτς-Μπιρκενάου.

Του Βίκτωρα Ισαάκ Ελιέζερ

«Ο Μεναχέμ Σιμαντώβ, ως πρόξενος του Ιταλικού κράτους στις Σέρρες, ανεβασμένος σε ένα παράθυρο του Προξενείου, παρακαλούσε τους στρατιώτες να χαρίσουν τη ζωή στους συμπολίτες του και όταν οι παρακλήσεις του έπεσαν στο κενό, χρησιμοποίησε την ατομική του περιουσία προκειμένου να σώσει τη ζωή των συμπατριωτών του…».

Ήταν ένα πρωινό του Ιουνίου όταν κτύπησε το τηλέφωνο μου και στην άλλη γραμμή άκουσα μια ευγενική φωνή μιας κυρίας:

-«Θέλω να σου μιλήσω για τους Εβραίους των Σερρών και την ιστορία της οικογένειας μου», μου λέει και κατά κάποιο τρόπο με αιφνιδιάζει γιατί η αλήθεια είναι ότι δεν πίστευα ότι υπάρχει εν ζωή Εβραίος από τις Σέρρες. 
-«Δεν ήξερα», της απαντώ, «ότι είστε από τις Σέρρες, βεβαίως και με ενδιαφέρει η ιστορία σας».

Την 1^η Οκτωβρίου 2017, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Καθημερινή" άρθρο με τίτλο "Γνωρίστε τους Εβραίους εκ των ένδον με το «Σσουλχάν Αρούχ»" του Μιχάλη Κατσίγερα, για το νέο βιβλίο του ραββίνου Ισαάκ Μιζάν.  

Το νέο έργο του σοφολογιώτατου ραββίνου Ισαάκ Μιζάν «Σσουλχάν Αρούχ», δηλαδή «Στρωμένο τραπέζι», αποτελεί καθοριστική συμβολή στην ελληνοεβραϊκή θρησκειολογική γραμματεία. Πρόκειται για οδηγίες εφαρμογής του νόμου σύμφωνα με τη σεφαραδίτικη παράδοση, προϊόν της σοφίας την οποία απέκτησε και καλλιέργησε κατά τη διακονία του ως ραββίνου Αθηνών για 44 χρόνια (από το 1971) και για έξι χρόνια στη γενέθλια Λάρισα.

Ο Ισαάκ Μιζάν, ένας καλός και συνετός άνθρωπος, Ελληνας Εβραίος σεφαραδίτης, με την οικογένειά του ριζωμένη στην Ελλάδα από την προ Χριστού εποχή, παρούσα σε αγώνες του έθνους, επιχειρεί με επιτυχία ένα τιτάνιο έργο. Εχοντας πίσω του λαμπρές σπουδές στη Γαλλία, στην Ελβετία και στο Ισραήλ, είχε μαζί με την πλούσια εμπειρία του όλες τις δυνατότητες για να δώσει στο ελληνόφωνο κοινό πρόσβαση σε ένα χρηστικό και λειτουργικό βιβλίο. Αλήθεια, πόσοι από μας χριστιανοί δεν αναρωτηθήκαμε τι πιστεύουν, πώς λατρεύουν τον Θεό οι Εβραίοι, ποια είναι τα έθιμά τους στην καθημερινή τους πρακτική ζωή;

Γοητευτικές απαντήσεις

Διαβάζοντας το εκ 550 σελίδων πόνημα του ραββίνου Μιζάν, ο Ελληνας αναγνώστης όχι μόνο παίρνει σαφείς, γοητευτικές και εν πολλοίς απολαυστικές απαντήσεις σε θρησκειολογικά θέματα –με έμφαση π.χ. στην αθανασία της ψυχής–, αλλά και σε θέματα σχετικά «πιο πεζά», που έχουν την ισχυρή συμβολική σημασία τους στον καθημερινό βίο των Εβραίων συμπολιτών μας. Ο ραββίνος Ισαάκ Μιζάν επέλεξε ως έγκυρο «όχημα» επαφής των αναγνωστών του με το αντικείμενό του, το Σσουλχάν Αρούχ, τον κώδικα του εβραϊκού νόμου (Αλαχά), τον πλέον διαδεδομένο παγκοσμίως ερμηνευτικό οδηγό των νόμων της εβραϊκής θρησκείας. Ο κώδικας αυτός, μαζί με τα επεξηγηματικά σχόλια που περιλαμβάνει, αποτελεί την πληρέστερη συλλογή εβραϊκών κανόνων που γράφτηκε ποτέ.