ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗ KΟΙΝΟΤΗΤΑ ΦΛΩΡΙΝΑΣ
Εβραίοι της Ισπανίας, μετά την απέλαση τους το 1492, εγκαταστάθηκαν και στη Φλώρινα. Εκεί δημιούργησαν τη συνοικία τους που ονομαζόταν "Εβραιομαχαλάς" και βρισκόταν στην παραποτάμια περιοχή "Κοκόζια", η οποία εκτεινόταν σε όλη τη σημερινή οδό Ηπείρου και στα νότια, στις οδούς Χρυσοστόμου Σμύρνης και Αβέρωφ. Περιελάμβανε τα στενά δρομάκια στις δύο όχθες του ποταμού "Σακουλέβα". Η περιοχή αυτή σήμερα εκτείνεται από το ύψος των Δικαστηρίων ως την πλατεία Ηρώων.
Στην Φλώρινα υπήρχε Συναγωγή, στην οδό Αβέρωφ /Γενιτσών/, στην άκρη του ποταμού και είχε έκταση 500 περίπου πήχεων. Η Συναγωγή καταστράφηκε κατά την Κατοχή και το μισό οικόπεδό της επιχωματώθηκε από το ποτάμι. Το νεκροταφείο ήταν περιτειχισμένο και βρισκόταν στους πρόποδες του βουνού, απέναντι από το ζωολογικό κήπο, κοντά στο δημόσιο δρόμο που οδηγεί προς το Πισοδέρι. Οι περισσότεροι Εβραίοι ήταν έμποροι, μικροεπαγγελματίες και βιοτέχνες. Τα μαγαζιά τους δέσποζαν στον κεντρικό δρόμο Μεγ. Αλεξάνδρου και στη στοά Σπυράκη.
Στον πόλεμο του 1940 σκοτώθηκαν στις μάχες οι Μεναχέμ Ααρών, Μενασέ Ιωσήφ, Ι. Ραχαμή και Τ. Πιτσών, τα ονόματα των οποίων είναι γραμμένα στο Ηρώο της πόλης. Στις 9.8.1943 οι Γερμανοί εκτέλεσαν σε αντίποινα εννέα χριστιανούς και δύο Εβραίους στη θέση "Κλαδοράχη". Οι κατακτητές υποχρέωσαν τους Εβραίους να φέρουν στο πέτο τους το διακριτικό της θρησκείας τους, το άστρο του Δαβίδ. Μερικοί προβλέποντας τον κίνδυνο που τους απειλούσε διέφυγαν στα βουνά ή σε άλλες πόλεις. Οι υπόλοιποι συνελήφθησαν και εξοντώθηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα.
Η ανθούσα άλλοτε Ισραηλιτική Κοινότητα είχε προπολεμικά περίπου 400 μέλη από τα οποία επέζησαν μόνον 64, δηλαδή, κατά το Ολοκαύτωμα χάθηκε το 84% του πληθυσμού της Ισραηλιτικής Κοινότητας. Όσοι επέζησαν εγκαταστάθηκαν σε άλλες πόλεις ή μετανάστευσαν με αποτέλεσμα να μείνουν στη Φλώρινα μόνο 10 άτομα τα οποία εγκατέλειψαν την πόλη αργότερα. Τελευταίος πρόεδρος της Κοινότητας ήταν ο Ιάκωβος Κοέν. Η Ισραηλιτική Κοινότητα της Φλώρινας διαλύθηκε το 1970 ύστερα από μία σημαντική παρουσία 500 χρόνων στην πόλη.
