H ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις για την εγκατάσταση των πρώτων Εβραίων στη Θεσσαλονίκη, που εικάζεται ότι έφθασαν γύρω στο 140 π.Χ., προερχόμενοι από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Τα μέλη της Κοινότητας αυτής, οι ονομαζόμενοι "Ρωμανιώτες", είχαν υιοθετήσει την ελληνική γλώσσα διατηρώντας ταυτόχρονα και αρκετά στοι χεία εβραϊκής ή αραμαϊκής προέλευσης, καθώς και την εβραϊκή γραφή. Στη συναγωγή τους κήρυξε ο Απόστολος Παύλος επί 3 συνεχή Σάββατα, όταν επισκέφτηκε την πόλη γύρω στο 50 μ.Χ.
Κατά καιρούς Εβραίοι από όλα τα μέρη της Ευρώπης εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη ιδρύοντας τις δικές τους κοινότητες και τις δικές τους συναγωγές. Καθοριστικό γεγονός στην ιστορία όχι μόνο της Εβραϊκής Κοινότητας αλλά και της πόλης αποτέλεσε η εγκατάσταση 15.000 – 20.000 Ισπανοεβραίων, των λεγόμενων Σεφαραδίμ, που το 1492, διωγμένοι από την πατρίδα τους ύστερα από διάταγμα των «Καθολικών Βασιλέων» Φερδινάνδου και Ισαβέλλας βρήκαν άσυλο στη Θεσσαλονίκη προσδίδοντας στην πόλη μια ιδιαίτερη φυσιογνωμία.
Με την άφιξή τους, η ερημωμένη πολιτεία θα ξυπνήσει από τη νάρκη της και θα ξαναγίνει ένα οικονομικό κέντρο πρώτης γραμμής, όπως και στα ρωμαϊκά και βυζαντινά χρόνια. Η Θεσσαλονίκη θα εξελιχθεί σε σπουδαίο κέντρο θεολογικών σπουδών και θα αναδείξει εξέχουσες προσωπικό τητες. Για το λόγο αυτό, το 1537,ο Σαμουέλ Ούσκουε, Εβραίος ποιητής από τη Φερράρα την αποκάλεσε «Μητέρα του Ισραήλ».
Το πιο καθοριστικό γεγονός για την Εβραϊκή κοινότητα του 17ου αιώνα ήταν η εμφάνιση του ψευδο-μεσσία Σαμπετάι Tσβι από τη Σμύρνη. Αρχικά, έτυχε πολύ καλής μεταχείρισης και κήρυξε στη συναγωγή Σαλόμ. Όταν όμως ισχυρίστηκε ότι ήταν ο αληθινός Μεσσίας, εκδιώχθηκε από την πόλη σύμφωνα με απόφαση των πιο σημαντικών ραβίνων της πόλης. Αργότερα, ασπάστηκε τον Ισλαμισμό και 13 χρόνια μετά το θάνατό του, το 1683, μια ομάδα οπαδών του –περίπου 300 Εβραϊκές οικογένειες- ασπάστηκαν κι αυτές τον Ισλαμισμό. Αυτή η αίρεση ονομάστηκε «Ντονμέ» (στα Τουρκικά σημαίνει «αποστάτης») και το θρησκευτικό τους κέντρο ήταν στη Θεσσαλονίκη, από όπου εξαπλώθηκαν στην Κωνσταντινούπολη και σε άλλα μέρη. Το πέρασμα του Σαμπετάι Τσβι από τη Θεσσαλονίκη και η αποστασία που επακολούθησε προκάλεσε σάλο στους Εβραίους της Θεσσαλονίκης οπότε η Κοινότητα ένοιωσε την ανάγκη να είναι ενωμένη για να αντιμετωπίζουν παρόμοιες απειλές
Η αναγέννηση θα έρθει προς τα μέσα του 19ου αιώνα με την στροφή προς τα δυτικά πρότυπα, που συνοδεύεται με την οικονομική ευεξία μέσα στις συνθήκες αφύπνισης του ευρωπαϊκού διαφωτισμού και της βιομηχανικής επανάστασης. Προς το τέλος του 19ου αιώνα οι Εβραίοι κρατούν τους περισσότερους και σπουδαιότερους εμπορικούς οίκους της πόλης και πρωτοστατούν στην βιομηχανική της ανάπτυξη. Ο πληθυσμός τους ξεπερνά τις 70.000 ψυχές, δηλαδή το 50% του συνολικού πληθυσμού της πόλης. Η Εβραϊκή κοινότητα διατηρεί μια σειρά από σπουδαία φιλανθρωπικά ιδρύματα (ορφανοτροφεία, γηροκομείο, νοσοκομείο Χίρς, άσυλο ψυχοπαθών), δεκάδες σχολεία και συνοικισμούς. Κυκλοφορούν επίσης και πολλές εφημερίδες. Το 1909 μέσα από την πολυάριθμη εβραϊκή εργατική τάξη γεννιέται και η σοσιαλιστική εργατική Ομοσπονδία, η γνωστή «Φεντερασιόν» με ηγέτη τον Αβραάμ Μπεναρόγια.
Στις 26 Οκτωβρίου 1912 η Θεσσαλονίκη είναι και πάλι Ελληνική. Οι Ελληνικές αρχές υπόσχονται πλήρη ισοτιμία των Εβραίων. Το 1920 με το νόμο 2456 η Εβραϊκή Κοινότητα Θεσσαλονίκης αναγνωρίζεται ως Ν.Π.Δ.Δ.. κι έτσι αρχίζει η νέα περίοδος της ένταξής της στο Ελληνικό κράτος. Η πυρκαγιά του 1917 θα αποτελέσει ένα συντριπτικό πλήγμα, καθώς 53.737 Εβραίοι έμειναν άστεγοι και καταστράφηκαν όλες σχεδόν οι συναγωγές, και οι εγκαταστάσεις των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Έτσι πολλοί Εβραίοι θα μεταναστεύσουν στο εξωτερικό στη διάρκεια του μεσοπολέμου και ιδιαίτερα ύστερα από το θλιβερό γεγονός του εμπρησμού του συνοικισμού Κάμπελ από την οργάνωση Ε.Ε.Ε. (1931). Παρόλα αυτά οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης αριθμούν το 1940 περί τις 50.000 ψυχές. Ζουν αρμονικά με τους Χριστιανούς συμπολίτες τους και εκτελούν στο ακέραιο το καθήκον τους απέναντι στην πατρίδα τους στον πόλεμο του 1940 – 41.
Η υποδούλωση της Ελλάδας στις δυνάμεις του Άξονα θα σημάνει την αρχή του τέλους. Οι Γερμανοί καταλαμβάνουν την Θεσσαλονίκη στις 9/4/1941 και επιβάλουν τα πρώτα αντιεβραϊκά μέτρα, όπως η απαγόρευση εισόδου των Εβραίων σε καφενεία, εστιατόρια, ζαχαροπλαστεία κλπ. Στις 11/7/1942 οι Εβραίοι άνδρες ηλικίας 18 – 45 ετών υποχρεούνται να προσέλθουν στην Πλατεία Ελευθερίας αφού υφίστανται απερίγραπτα μαρτύρια και εξευτελισμούς οδηγούνται σε καταναγκαστικά έργα. Η Κοινότητα εξαναγκάζεται να καταβάλει στους Γερμανούς λύτρα 2,5 δις. δρχ. για να τους απαλλάξει. Τον Δεκέμβριο του 1942 οι Γερμανοί λεηλατούν τις ανθούσες εβραϊκές επιχειρήσεις. Τον ίδιο μήνα καταστρέφεται πλήρως το αρχαίο Εβραϊκό νεκροταφείο, που καταλάμβανε έκταση 300.000 τ.μ., στο χώρο της σημερινής Πανεπιστημιούπολης.
Από τον Φεβρουάριο του 1943 οι Εβραίοι υποχρεώνονται να ξεχωρίσουν φορώντας το κίτρινο άστρο και οι κατοικίες τους περιορίζονται σε ορισμένες μόνο συνοικίες (γκέτο). Στις 15 Μαρτίου αναχωρεί από την Θεσσαλονίκη ο πρώτος συρμός με προορισμό τα στρατόπεδα του θανάτου Άουσβιτς και Μπιρκενάου. Δεκαεννέα συνολικά αποστολές που αναχωρούν η μία μετά την άλλη, θα μεταφέρουν μέσα σε λίγες εβδομάδες το σύνολο των Εβραίων της Θεσσαλονίκης στους τόπους του μαρτυρίου τους. Δυστυχώς, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες ανώτατων Χριστιανών κληρικών, ανώτερων Δημοσίων Υπαλλήλων, ορισμένων μονάδων της Εθνικής Αντίστασης και κυρίως μεμονωμένων πολιτών, εξοντώθηκε το 96% της Εβραϊκής Κοινότητας Θεσσαλονίκη
Η ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΜΙΚΗΣ ΣΗΜΕΡΑ
Σήμερα 60 και πλέον χρόνια ύστερα από την ανεπανόρθωτη καταστροφή η Εβραϊκή Κοινότητα της Θεσσαλονίκης διατηρεί τρεις συναγωγές, ένα κοινοτικό κέντρο όπου διοργανώνονται εκδηλώσεις λόγου και τέχνης, γηροκομείο, δημοτικό σχολείο, χορωδία, μουσείο και κέντρο Ισπανοεβραϊκής γλώσσας. Το 1983 η Κοινότητα τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών γιατί ανέγειρε με δαπάνη της τον «Οίκο της Ελλάδος» στο Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ. Το 1986 τιμήθηκε και από τον Δήμο Θεσσαλονίκης για την διαρκή και πολύπλευρη προσφορά της στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή της πόλης.
ΜΝΗΜΕΙΑ
Πλατεία Εβραίων Μαρτύρων: Το 1986 ο Δήμος Θεσσαλονίκης αφιέρωσε επίσης μια πλατεία στη μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος. Η πλατεία Εβραίων Μαρτύρων βρίσκεται επί της οδού Παπαναστασίου μεταξύ των οδών Πριάμου και Μ. Μητσάκη.
Μνημείο Ολοκαυτώματος (φωτογραφία):
Στις 23/11/1997 αποκαλύφθηκε παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Στεφανόπουλου, υπουργών, βουλευτών και επιφανών προσωπικοτήτων από την Ελλάδα και το εξωτερικό, ένα μνημείο που αφιέρωσε η Ελλάδα στα 50.000 τεκνά της, Εβραίους της Θεσσαλονίκης, που εξοντώθηκαν από τους Ναζί. Το μνημείο, σχεδιάστηκε από τους αδερφούς Glid και βρίσκεται στην πλατεία Ελευθερίας, στη συμβολή της λεωφόρου Νίκης με την οδό Ελ. Βενιζέλου.
Μνημείο Πεσόντων Πολέμου 1940-41: Στις 27 Οκτωβρίου 2003, σε μια λαμπρή τελετή, παρουσία του προέδρου της Δημοκρατίας και άλλων προσωπικοτήτων του πολιτικού κόσμου, αποκαλύφθηκε στο Νεκροταφείο της Ι.Κ.Θ., ένα μνημείο που αφιέρωσε η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης στους Έλληνες Εβραίους που έπεσαν υπέρ πατρίδος στον πόλεμο του 40 – 41.
Αναθηματική Πλάκα στον Παλαιό Σιδηροδρομικό Σταθμό: Στις 25/4/2004 έγιναν παρουσία εκπροσώπων του πολιτικού κόσμου και των Αρχών της πόλεως τα αποκαλυπτήρια αναθηματικής πλάκας στον Παλαιό Σιδηροδρομικό Σταθμό, αφιερωμένης στους εκτοπισθέντες από τους ναζί Εβραίους της Θεσσαλονίκης.
Προτομή Συνταγματάρχη Μ. Φριζή: Στις 24 Οκτωβρίου 2002 σε ειδική τελετή σε συνεργασία με το Γ’ Σώμα Στρατού και το Υπουργείο Εθνικής Αμύνης ενταφιάστηκαν στο Ισραηλιτικό Νεκροταφείο τα οστά του Συνταγματάρχη Μαρδοχαίου Φριζή, που βρέθηκαν στην Αλβανία. Στα 8 Ιουνίου του 2007 πραγματοποιήθηκαν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Συνταγματάρχη Μαρδοχαίου Φριζή σε εκδήλωση που διοργάνωσε ο Δήμος Θεσσαλονίκης, ο Σύνδεσμος Απόδημου Ελληνισμού, το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδος και η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης. Η προτομή βρίσκεται στο πάρκο που περικλείεται από τις οδούς Αλ. Παπαναστασίου, Κ.Καραμανλή και Κλεάνθους.
Αναθηματική Πλάκα στο Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης: Στις 11/5/2003 έγιναν τα αποκαλυπτήρια αναθηματικής πλάκας στο Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης (Λεωφόρος Στρατού 2Α) στη μνήμη των Εβραίων μαθητών και αποφοίτων του Γαλλικού Σχολείου Θεσσαλονίκης που χάθηκαν στο Ολοκαύτωμα.
Μνημείο στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο για το παλιό εβραϊκό νεκροταφείο: Τον Νοέμβριο του 2014 εγκαινιάστηκε στον χώρο του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης ένα μνημείο εις μνήμην του κατεστραμμένου παλιού εβραϊκού νεκροταφείου, που προπολεμικά κάλυπτε ολόκληρη σχεδόν την έκταση της σημερινής Πανεπιστημιούπολης.
Το νεκροταφείο, με τους 300.000 περίπου τάφους είχε οργανωθεί το 1492 από τους Σεφαραδίτες που έφτασαν στη Θεσσαλονίκη από την Ιβηρική χερσόνησο. Περιλάμβανε επίσης και παλιότερους τάφους που χρονολογούνται από την ελληνιστική περίοδο. Το κοιμητήριο, που εκτεινόταν σε έκταση 324.000 τ.μ. έξω από τα ανατολικά τείχη της Θεσσαλονίκης, θεωρούνταν η μεγαλύτερη και παλιότερη εβραϊκή νεκρόπολη της Μεσογείου.
Στον χώρο του μνημείου, αναγράφεται σε πέντε γλώσσες (ελληνική, εβραϊκή, ισπανική, γαλλική και αγγλική) πάνω σε ισάριθμες μαρμάρινες πλάκες το παρακάτω κείμενο, μαζί με πληροφορίες για την ιστορία του κοιμητηρίου:
«Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης επί πρυτανείας Ιωάννη Μυλόπουλου και η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης ανήγειραν το μνημείο αυτό εις μνήμην του παλιού εβραϊκού νεκροταφείου, που βρισκόταν στον τόπο αυτό επί αιώνες μέχρι την καταστροφή του το έτος 1942 από τους ναζί κατακτητές και τους συνεργάτες τους. Ας μείνει παντοτινή η μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος. Ιούνης 2014».
Το λιτό μνημείο αποτελείται από μια μπρούτζινη επτάφωτη λυχνία και μια σύνθεση με σπαράγματα μαρμάρινων πλακών από τους συλημένους τάφους που φέρουν ανάγλυφα τα σύμβολα των Εβραίων (άστρο του Δαβίδ κλπ.). Το μνημείο, που βρίσκεται δίπλα στο κτήριο του Αστεροσκοπείου, είναι έργο του αρχιτέκτονα Κων. Λεντάρη.
Προτομή Αλλατίνη: Τον Ιούλιο του 2020, στους κήπους της Βίλας Αλλατίνι, όπου σήμερα εδρεύει Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, τοποθετήθηκε η προτομή του Μωυσή Αλλατίνι. Τα εγκαίνια έγιναν παρουσία του απογόνου της οικογένειας και δωρητή της προτομής Laurent Dassault.
Λίθοι Μνήμης, STOLPERSTEINE: Οι «Λίθοι Μνήμης» γνωστοί διεθνώς ως «Stolpersteine» είναι τσιμεντένιοι κύβοι, διαστάσεων 10Χ10 εκ., που φέρουν μια ορειχάλκινη πλάκα πάνω στην οποία είναι γραμμένο το όνομα, η ημερομηνία γένεσης και η ημερομηνία θανάτου ανθρώπων που υπέστησαν διώξεις ή εξοντώθηκαν από τους Ναζί. Τοποθετούνται σε μέρη που είχαν την τελευταία τους κατοικία ή εργάζονταν αυτοί οι άνθρωποι πριν συλληφθούν από τους Ναζί και σταλούν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ή εξόντωσης ή υποστούν ευθανασία ή καταφέρουν να δραπετεύσουν.
Το 2015 στη Θεσσαλονίκη τοποθετήθηκαν στο 1ο Γυμνάσιο Αρρένων Θεσσαλονίκης (Βασιλίσσης Όλγας 5) οι πρώτοι «Λίθοι της Μνήμης» προς τιμή των Εβραίων μαθητών του που δολοφονήθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Άουσβιτς.
«Λίθοι Μνήμης» έχουν τοποθετηθεί επίσης στο λιμάνι της πόλης στη μνήμη πέντε Εβραίων λιμενεργατών, που εξοντώθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς. Τέλος υπάρχουν και Λίθοι Μνήμης στην περιοχή του Βότση, στην Καλαμαριά, εκεί όπου υπήρχε άλλοτε ο συνοικισμός του Κάμπελ.
ΣΥΛΛΟΓΟΙ - ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ
Στη Θεσσαλονίκη λειτουργούν:
α) Το Πνευματικό Κέντρο Ισραηλιτών Θεσσαλονίκης. Στο εντευκτήριό του οργανώνονται διάφορες εκδηλώσεις και προσφέρονται γεύματα κασέρ κατόπιν προσυνεννόησης.
β) Ο αθλητικός σύλλογος «Μακαμπή» με τμήματα καλαθόσφαι ρας και επιτραπέζιας αντισφαίρισης.
ΣΥΝΑΓΩΓΕΣ
Συναγωγή Μοναστηριωτών:
Η Συναγωγή Μοναστηριωτών ιδρύθηκε με δωρεά της Ίντας Αροέστη και αφιερώθηκε στη μνήμη του συζύγου της Ισαάκ. Στην ανέγερσή της συνέβαλλαν επίσης με δωρεές και οι οικογέ νειες που κατάγονταν από το Μοναστήρι και είχαν εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη μετά τους Βαλκανικούς πολέμους (1912-13) και τον Α' παγκόσμιο πόλεμο (1914 -18).Η θεμελίωση της Συναγωγής Μοναστηριωτών έγινε το 1925. Οι εργασίες για την ανοικοδόμησή της κράτησαν δυο χρόνια και τα εγκαίνιά της έγιναν το 1927.
Στη διάρκεια της Ναζιστικής Κατοχής, η Συναγωγή Μοναστηριωτών ήταν το επίκεντρο του γκέτο που δημιουργήθηκε στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Όταν το σύνολο του εβραϊκού πληθυσμού εκτοπίσθηκε στα στρατόπεδα του θανάτου, η Συναγωγή Μοναστηριωτών χρησιμοποιήθηκε από τον Ερυθρό Σταυρό, σαν αποθήκη. Γι' αυτό το λόγο διέφυγε της καταστροφής της απ' τους Ναζί και διατηρήθηκε σε καλή κατάσταση.
Αμέσως μετά την απελευθέρωση, το Νοέμβριο του 1944, κατέφυγαν σ' αυτήν οι ελάχιστοι Εβραίοι που είχαν διασωθεί από φιλικές χριστιανικές οικογένειες ή είχαν ενταχθεί στην Εθνική Αντίσταση. Εκεί συγκάλεσαν συνέλευση, εξέλεξαν το πρώτο, μετά την κατοχή, διοικητικό συμβούλιο και προχώρησαν στην οργάνωση μιας υποτυπώδους κοινοτικής ζωής. Αργότερα, με την επιστροφή και των ελάχιστων επιζώντων από τα στρατόπεδα του θανάτου και την πλήρη επανασύσταση της Κοινότητας, η Συναγωγή Μοναστηριωτών έγινε η κεντρική Συναγωγή της Θεσσαλονίκης.
Τον Ιούνιο του 1978, η Συναγωγή υπέστη σοβαρές καταστροφές από το μεγάλο σεισμό που έπληξε την πόλη μας και η λειτουρ γία της σταμάτησε μέχρι να ολοκληρωθούν οι λεπτές επεμβά σεις της αναστήλωσής της. Σήμερα συνεχίζει τη λειτουργία της εξυπηρετώντας τις θρησκευτικές ανάγκες του εβραϊσμού, της Θεσσαλονίκης.
Συναγωγή Γιαντ Λεζικαρόν:Η συναγωγή Γιαντ Λεζικαρόν, που εγκαινιάστηκε το 1984 και λειτουργεί καθημερινά, είναι αφιερωμένη στη μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος. Χτίστηκε στη θέση του μικρού ευκτηρίου οίκου «Μπουρλά» γνωστού ως «Κάλ ντε λα Πλάσα» (Συναγωγή της Αγοράς), που λει τουργούσε από το 1921 για την εξυπηρέτηση των λατρευτικών αναγκών των πολυάριθμων Εβραίων που εργάζονταν στην παρακείμενη αγορά.
Συναγωγή Σαούλ Μοδιάνο: Υπάρχει επίσης μία μικρή συναγωγή στον οίκο ευγηρίας Σαούλ Μοδιάνο, για τις λατρευτικές ανάγκες των περιθαλπομένων.
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ
Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης (www.jmth.gr)
Λειτουργεί στο διατηρητέο κτίριο που οικοδομήθηκε το 1904 στην οδό Αγίου Μηνά 13. Το επιβλητικό αυτό κτίριο, στην περιοχή του εμπορικού κέντρου, σώθηκε από την κατα στροφική πυρκαγιά του 1917 και κατά καιρούς στέγασε την Τράπεζα Αθηνών και τα γραφεία της γαλλόγλωσσης εβραϊκής εφημερίδας «L' Indépendent». To 1997 με την υποστήριξη του Οργανισμού «Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης», το κτίριο ανακαινίστηκε, παίρνοντας τη σημερινή του μορφή ώστε να φιλοξενήσει το Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Στο Μουσείο εκτίθενται θρησκευ τικά και τελετουργικά αντικείμενα, λαογραφικό υλικό (σκεύη, ενδυμασίες) και ιστορικά ντοκουμέντα (εφημερίδες, φωτογρα φίες και παλιές εκδόσεις). Υπάρχουν, επίσης, εξειδικευμένη βιβλιοθήκη, κινηματογραφικό και τηλεοπτικό αρχείο, συλλογές σεφαραδίτικων λαϊκών τραγουδιών και αφηγήσεων από επιζώντες του Ολοκαυτώματος, αρχειακό υλικό που σώθηκε, σχέδια και αποτυπώσεις μνημειακών κτιρίων, συναγω γών, συνοικισμών και παλιοί χάρτες. Τέλος στην πτέρυγα «SIMON MARKS» λειτουργούν σε μόνιμη βάση αντίγραφα των εκθεμάτων της διαρκούς εκθέσεως «Θεσσαλονίκη - Μητρόπολη του Σεφαραδισμού» και περιέχει αναλυτικά στοιχεία για την ιστορία του εβραϊσμού και τους τομείς των δραστηριοτή των του στη Θεσσαλονίκη μέχρι το Ολοκαύτωμα. Το Μουσείο προσφέρει επίσης οργανωμένες μουσειοπαιδαγωγικές δραστηριότητες.
Ώρες Λειτουργίας: Τρίτη, Παρασκευή, Κυριακή 11:00 – 14:00
Τετάρτη, Πέμπτη 11:00 – 14:00 & 17:00 – 20:00
Κέντρο Ισπανο-εβραϊκής Γλώσσας (Ladino Society)
Το 1999 ιδρύθηκε το κέντρο Ισπανό - εβραϊκής γλώσσας της Θεσ σαλονίκης, από τα μέλη της επιτροπής πολιτιστικών της Ι.Κ.Θ.
Στόχοι του κέντρου αυτού είναι: (1) να συνεισφέρει στην μελέτη και καταγραφή της Ισπανό - εβραϊκής γλώσσας και κουλτούρας και (2) να εντείνει το ενδιαφέρον για την γλώσσα και διεθνώς, αλλά και μέσα στους κόλπους της κοινότητάς μας, και κυρίως της νέας γενιάς, ώστε να διασφαλισθεί η διατήρησή της ως ζω ντανό και αναπόσπαστο τμήμα της πολιτιστικής μας ταυτότητας. Στις δραστηριότητες του κέντρου εντάσσονται η διοργάνωση εκδηλώσεων και συνεδρίων που αφορούν στην γλώσσα αυτή, η συγκέντρωση υλικού και η προώθηση νέων εκδόσεων, η δημι ουργία βιβλιοθήκης, καθώς και η διδασκαλία της στους νέους της κοινότητάς μας. Τα έτη 1997, 2001, 2004 και 2008 διοργανώθηκαν με επιτυχία διεθνή συνέδρια Ισπανοεβραϊκής Γλώσσας με συμμετοχή έγκριτων ακαδημαϊκών από όλο τον κόσμο.
Εκδόσεις:
Η Κοινότητα έχει χρηματοδοτήσει τα τελευταία χρόνια, μια σειρά εκδόσεων που αναφέρονται στην ιστορία της και στην παράδο σή της. Οι εκδόσεις αυτές είναι:
1. «Αγκαδά Σελ Πέσσαχ» με την επιμέλεια του Μπαρούχ Σιμπή. Είναι τρίγλωσση (Ελληνική, εβραϊκή και ισπανοεβραϊκή με χαρα κτήρες λατινικούς και Ρασί).
2. «In Memoriam» των Μ. Μόλχο και Ι. Νεχαμά Πρόκειται για την ιστορία του Ολοκαυτώματος των Εβραίων της Ελλάδος από τους Ναζί.
Το έργο αυτό, γραμμένο στη γαλλική γλώσσα, κυκλοφόρησε σε πρώτη έκδοση τα μεταπολεμικά χρόνια και είχε από καιρό εξα ντληθεί. Η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης ανέλαβε την επανέκδοση και στη γαλλική, στη γλώσσα του πρωτοτύπου και ταυτόχρονα προέβη και στην ελληνική του μετάφραση, από τον Γιώργο Ζωγραφάκη.
3. «Ιστορία των Ισραηλιτών της Θεσσαλονίκης» του Ι. Νεχαμά. Η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης ανέλαβε την επανέκδοση των πέντε πρώτων τόμων, που είχαν κυκλοφορήσει όταν ο συγ γραφέας ζούσε αλλά είχαν από καιρό εξαντληθεί. Ανέλαβε επί σης την πρώτη έκδοση των δύο τελευταίων τόμων του μνημειώ δους αυτού έργου καθώς και την πλήρη μετάφρασή του στα ελληνικά.
4. «Cultural Forum of The Jewish Community of Thessaloniki, Ir Vaem Beisrael, Vol.1» Πρόκειται για τον πρώτο τόμο της πολιτιστικής έκδοσης της Ι.Κ.Θ. που περιέχει άρθρα έγκριτων επιστημόνων για τη Θεσσαλονίκη και την Εβραϊκή Κοινότητα.
5. «Judeo Espaniol – Η Ιστορική πορεία μιας παράδοσης» Πρακτικά 1ου Διεθνούς Συνεδρίου Ισπανοεβραϊκής Γλώσσας, που διεξήχθη στη Θεσσαλονίκη στις 19-20 Οκτωβρίου 1997
6. «Judeo Espaniol- Μια εβραϊκή γλώσσα σε αναζήτηση του λαού της» Πρακτικά 2ου Διεθνούς Συνεδρίου Ισπανοεβραϊκής Γλώσσας που διεξήχθη στη Θεσσαλονίκη στις 16-17 Απριλίου 2000
7. «Judeo Espaniol – Η κοινωνική και πολιτισμική ζωή στη Θεσσαλονίκη μέσα από τα ισπανο-εβραϊκά κείμενα» Πρακτικά 3ουΔιεθνούς Συνεδρίου Ισπανοεβραϊκής Γλώσσας που διεξήχθη στη Θεσσαλονίκη στις 17-18 Οκτωβρίου 2004.
Άλλες εκδόσεις που χρηματοδοτήθηκαν ή ενισχύθηκαν από την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης και το Ίδρυμα Ετς Αχάϊμ είναι:
Αναμνήσεις συμπολιτών μας από τα στρατόπεδα του θανάτου (Μενασέ, Νατζαρή, Ναχόν, Γιακοέλ, Χανταλή, Στρούμσα), «Οι συναγωγές της Θεσσαλονίκης» του Αλμπέρτου Ναρ, «Οι παροι μίες των Εβραίων Σεφαραδίμ της Ελλάδας» από τον Γιώργο Ζωγραφάκη, οι μεταφράσεις των Ψαλμών και του προσευχολογίου της ημέρας του Εξιλασμού (Γιομ Κιπούρ) από τον Ασέρ Μωϋσή, η ειδική έκδοση του περιοδικού «Χρονικά» για τα 2.300 χρόνια της Θεσσαλονίκης και το Δεκαετές Ημερολόγιο «A Book of Days» που εξέδωσε το Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης.
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
Συναγωγή Μοναστηριωτών, Συγγρού 35 - 546 30 Θεσσαλονίκη, Τηλ.: +302310 524968
Συναγωγή Γιαντ Λεζικαρόν, Βασιλέως Ηρακλείου 26 - 546 24 Θεσσαλονίκη, Τηλ.: +302310 223231
Κέντρο Ισπανό - εβραϊκής γλώσσας (Ladino Society), Βασιλέως Ηρακλείου 26 - 546 24 Θεσσαλονίκη, Τηλ.: +302310 239306
Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Αγίου Μηνά 13 - 546 24 Θεσσαλονίκη, Τηλ.: +302310 250406, Φαξ: +302310 250407, e-mail:
Κοινοτικά Γραφεία, Βασιλέως Ηρακλείου 26 - 546 24 Θεσσαλονίκη, Τηλ.: +302310 272840, 275701, 270256, Φαξ: +302310 229063, e-mail:
Ραββινεία, Βασιλέως Ηρακλείου 26 – 546 24 Θεσσαλονίκη, Τηλ.: +302310 221124, e-mail:
Νεκροταφείο, Σταυρούπολη (έναντι εργοστασίου «ΑΓΝΟ»), Τηλ.: +302310 655855
Εβραϊκό Δημοτικό Σχολείο «Ταλμούδ Τορά Αγκαδόλ», Φλέμινγκ 17 - 546 42 Θεσσαλονίκη, Τηλ.: +302310 830347, e-mail:
Γηροκομείο Σαούλ Μοδιάνο, Κίμωνος Βόγα 83 - 546 45 Θεσσαλονίκη, Τηλ,: +302310 848473, e-mail:
Πολιτιστικό Κέντρο Ισραηλιτών Θεσσαλονίκης, Βασιλέως Ηρακλείου 26- 546 24 Θεσσαλονίκη, Τηλ.: +302310 221030, +302310 275701, e-mail:
