Το Ιστορικό Μουσείο Ιωαννίνων Χ. Νικολάου στεγάζεται στο διατηρητέο αρχοντικό που βρίσκεται επί της οδού Νεοπτολέμου 9 απέναντι από την κεντρική πύλη του κάστρου και ανεγέρθη εν έτει 1900.
Οι συλλογές του είναι αποτέλεσμα πολυετούς μελέτης, έρευνας και αναζήτησης ιστορικών αντικειμένων με υψηλά τεχνικά αισθητικά και σημασιολογικά χαρακτηριστικά.
Επικεντρώνεται κυρίως σε τεκμήρια από την πόλη των Ιωαννίνων και του ευρύτερου Ελλαδικού χώρου κατά την ύστερη Οθωμανική περίοδο με σκοπό να φέρει το κοινό σε άμεση επαφή με την αισθητική του πολυσυλλεκτικού, πολύγλωσσου και πολυθρησκευτικού χαρακτήρα της εποχής.
Τα εκθέματα αναδεικνύουν επιμέρους διαφοροποιήσεις μεταξύ των θρησκευτικών κοινοτήτων αλλά και την ανάπτυξη ενός πάνδημου ύφους σε ποικίλες πτυχές της χειροτεχνικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Η αρχιτεκτονική του κτιρίου με το χαγιάτι και την παραδοσιακή ξύλινη σκάλα προσδίδει αρμονικά ομοιομορφία με τα εκθέματα, αποτυπώνει το ύφος της εποχής συνθέτοντας μια ολοκληρωμένη εικόνα , ενώ προσφέρει μια μοναδική ατμοσφαιρική εμπειρία για τον επισκέπτη.
Η μουσειακή δομή και οι συλλογές συγκροτήθηκαν βάση της χρηστικότητας, των τεχνικών και θρησκευτικών χαρακτηριστικών ώστε να προσφέρουν στο κοινό πληροφορίες και στοιχεία από το ευρύ πολιτιστικό φάσμα και την κοινωνική δομή της πόλης.
Τα Ιωάννινα αποτέλεσαν μεγάλο αργυροτεχνικό και εμπορικό κέντρο της εποχής, έτσι ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να δει από κοντά εξαίσια ασημένια κοσμήματα, πόρπες, όπλα, χρηστικά αντικείμενα. Κεραμικά από διάφορα αγγειοπλαστικά εργαστήρια, κρύσταλλα από το Μπέικος και περίτεχνα σκεύη.
Χρυσοκέντητες φορεσιές, κεντήματα, σφραγίδες, έγγραφα, νομίσματα, μετάλλια, καπνικά είδη, αντικείμενα από τα λουτρά της εποχής (χαμάμ) ελαιογραφίες και λιθόγραφα.
Κατά την περιήγηση στους χώρους του μουσείου εκτίθενται και πολλά μοναδικά αντικείμενα όπως η στολή πασά των Ιωαννίνων με το αξίωμα τριών ιππουρίδων (βεζίρη) κεντημένη με χρυσό στις αρχές του 19ου αιώνα, το σκήπτρο με το ένθετο διαμάντι και ένα πανέμορφο κρυοντήριο που απεικονίζει τον Άγιο Γεώργιο τον δρακοκτόνο, θρησκευτικά αντικείμενα των Μουσουλμάνων και αντικείμενα από την Εβραϊκή κοινότητα.
Στο χώρο εκτίθενται αντικείμενα από τη συλλογή Χ. Νικολάου και περιοδικά παρουσιάζονται και άλλες καλλιτεχνικές, μουσειακές συλλογές.
Οι εκθεσιακοί χώροι αναπτύσσονται στους δύο ορόφους του κτιρίου.
