Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου των Θεσσαλονικέων Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος, που κοσμεί πλέον το φουαγιέ της Αίθουσας Τελετών του ΑΠΘ, πραγματοποιήθηκαν την 1η Μάιου 2014, παρουσία του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών του Ισραήλ Zeev Elkin.
Το έργο, που φιλοτέχνησε ο πρόεδρος του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του ΑΠΘ, καθηγητής Ξενής Σαχίνης, αποτελεί φόρο τιμής στην πολυπληθή εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης, που επί έξι αιώνες και μέχρι το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αποτελούσε πόλο προόδου και ανάπτυξης για την πόλη και βίωσε την πιο τραγική διάσταση του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα, καθώς εξολοθρεύτηκε σε ποσοστό 96%.
Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου έγιναν ενώπιον των Πρυτανικών και των Κοσμητορικών Αρχών του ΑΠΘ, του πρέσβη του Ισραήλ στην Ελλάδα, Arye Mekel, του προέδρου της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης Δαυίδ Σαλτιέλ και μελών της Κοινότητας, του διευθυντή Διεθνών Σχέσεων του Υπουργείου Εξωτερικών, Θάνου Κοτσιώνη, του Δημάρχου Θεσσαλονίκης, Γιάννη Μπουτάρη, και του περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας, Απόστολου Τζιτζικώστα.
Στη σύντομη ομιλία του, ο πρύτανης του ΑΠΘ, καθηγητής Γιάννης Μυλόπουλος, επισήμανε ότι η εβραϊκή κοινότητα, που λόγω του μεγάλου πληθυσμού αλλά και της δράσης της, προσέδωσε στη Θεσσαλονίκη το χαρακτηρισμό «Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων», διαμόρφωσε καθοριστικά τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της πόλης και άφησε ανεξίτηλο το στίγμα της στην ιστορία της. «Η ανέγερση του μνημείου αυτού είναι ελάχιστος φόρος τιμής προς την Ισραηλιτική Κοινότητα και αυτονόητη υποχρέωση του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. Υποχρέωση που δεν απορρέει μόνο από τον ακαδημαϊκό του ρόλο για διαφύλαξη της ιστορικής μνήμης, αλλά και από το γεγονός ότι χτίστηκε επάνω στα εβραϊκά νεκροταφεία. Η συνεισφορά του ΑΠΘ στη διατήρηση της μνήμης των Θεσσαλονικέων Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος δε σταματά εδώ. Ανάλογης συμβολικής, αλλά και ουσιαστικής αξίας είναι η πρωτοβουλία που αναλάβαμε ως πρυτανικές αρχές, προκειμένου να επαναλειτουργήσει επώνυμη έδρα Εβραϊκών Σπουδών, η οποία καταργήθηκε επί Μεταξά. Η προσπάθεια αυτή, έπειτα από τη στενή συνεργασία που έχουμε με την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, αναμένεται να αποφέρει άμεσα καρπούς και η έδρα να λειτουργήσει από το ακαδημαϊκό έτος 2014-15», τόνισε ο πρύτανης του ΑΠΘ.
Εξαιρετικά σημαντική στιγμή για τη Θεσσαλονίκη, εξαιτίας της θέσης στην οποία φιλοξενείται το έργο, χαρακτήρισε την τελετή ο κ. Σαλτιέλ. «Το παρελθόν της τοποθεσίας αυτής αναφέρεται επισήμως για πρώτη φορά. Πέρασαν δεκαετίες από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Δυστυχώς, η ιστορία αυτού του χώρου σταδιακά ξεχάστηκε από την πλειονότητα του πληθυσμού της πόλης. Δηλαδή το γεγονός ότι από τους αρχαίους χρόνους και μέχρι την απέλαση των Εβραίων της Θεσσαλονίκης στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί το 1943, εκατοντάδες χιλιάδες Εβραίοι, μεταξύ των οποίων επιφανείς προσωπικότητες της πόλης, θάφτηκαν εδώ», είπε χαρακτηριστικά. Ο κ. Σαλτιέλ ευχαρίστησε τις Πρυτανικές Αρχές του ΑΠΘ που αποδέχτηκαν ένα αίτημα πολλών ετών της Ισραηλιτικής Κοινότητας, καθώς και τον καλλιτέχνη Ξενή Σαχίνη.
Από την πλευρά του, ο αναπλ. υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ, Zeev Elkin, ανέφερε πως είναι μεγάλη τιμή και χαρά για τον ίδιο να βρίσκεται σ’ έναν τόπο με ιδιαίτερη σημασία για την εβραϊκή κοινότητα, σε μια πόλη που ήταν επί αιώνες το κέντρο του εβραϊκού πολιτισμού και της εβραϊκής παράδοσης. «Είναι υποχρέωσή μας να θυμόμαστε αυτούς τους ανθρώπους, αλλά εξίσου σημαντικό είναι να συνεχίσουμε την παράδοσή τους», τόνισε. Ο κ. Elkin ανακοίνωσε επίσης ότι, ενόψει της επαναλειτουργίας της Έδρας Εβραϊκών Σπουδών στο ΑΠΘ, η ισραηλινή κυβέρνηση θα προωθήσει υποτροφίες σε φοιτητές σε συνεργασία με ακαδημαϊκά ιδρύματα του Ισραήλ.
Το έργο του Ξενή Σαχίνη, όπως εξήγησε και ο ίδιος ο καλλιτέχνης, εντάσσεται σε μια σειρά έργων υπό τον τίτλο «Ίχνη και Μνήμη», που φιλοτεχνήθηκε το 1994 και είναι αφιερωμένη στη μνήμη όλων των κοινωνικών ομάδων, Εβραίων, τσιγγάνων, ομοφυλόφιλων, μαρτύρων του Ιεχωβά, κρατουμένων του κοινού ποινικού δικαίου, πολιτικών κρατουμένων και «αντικοινωνικών», που μαρτύρησαν κάτω από τη ναζιστική ιδεολογία και τάξη όχι μόνο στη Γερμανία, αλλά και σε ολόκληρη την κατεχόμενη Ευρώπη.
Το έργο έχει δημιουργηθεί με ίχνη που αφήνει η ηλεκτροκόλληση επάνω σε μια μεταλλική επιφάνεια. Η μεταλλική πλάκα, που θα παραμείνει αναλλοίωτη στο χρόνο, είναι πακτωμένη σ’ έναν τοίχο από κόκκινα τουβλάκια, όμοια με εκείνα του Άουσβιτς. Τα δε ίχνη είναι μια ευθεία αναφορά στο τατουάζ του αριθμού, ο οποίος χαρασσόταν στο μπράτσο των Εβραίων κρατουμένων. Όπως ανέφερε ο κ. Σαχίνης, «το έργο επιχειρεί να διατηρήσει ζωντανή τη μνήμη όλων των συμπολιτών μας που θανατώθηκαν στο Άουσβιτς – Μπίρκεναου και να θυμίζει ότι οι πολίτες πρέπει να είναι πάντοτε σε εγρήγορση για να προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη διαφορετικότητα στη ζωή μας».
Η επίσημη παρουσίαση του έργου έγινε το μεσημέρι της 9ης Μαΐου 2014, ως μέρος των εκδηλώσεων της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου, στην οποία τιμώμενη χώρα είναι το Ισραήλ. Στην εκδήλωση απηύθυναν χαιρετισμούς: ο πρύτανης του ΑΠΘ, καθηγητής Γ. Μυλόπουλος, ο πρόεδρος του Συμβουλίου ΑΠΘ, καθηγητής Ρίτσαρντ Χάντερ, ο πρόεδρος της Ι.Κ.Θ. Δαυίδ Σαλτιέλ, ο πρέσβης του Ισραήλ στην Ελλάδα Άριε Μέκελ και εκπρόσωποι της κυβέρνησης και της αυτοδιοίκησης. Ακολούθησε η κεντρική ομιλία από τον Δρα Φιλολογίας ΑΠΘ – συγγραφέα, Λέοντα Ναρ με θέμα «Αποκαθιστώντας τη Μνήμη» και η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με μουσική από το Concerto Quartet και τον Κωστή Παπάζογλου.
(Πηγή: ιστοσελίδα Ι.Κ.Θ.)
