Του Βασίλη Ριτζαλέου*

Γκόρνα Τζουμαγιά, 17 Μαρτίου 1943.

Στον αγαπημένο μου αδερφό Νισήμ,

Νισήμ, θέλουμε να ξέρεις πως είμαστε σε καλή κατάσταση από άποψη υγείας. Ευχόμαστε το ίδιο για σένα. Έφτασα εδώ από [το Πιρίν] και τους συνάντησα όλους στην Γκόρνα Τζουμαγιά.

Δεν σου γράψαμε νωρίτερα γιατί δεν γνωρίζουμε πότε θα φύγουμε. Μας λένε συνεχώς να ετοιμαστούμε για ένα μακρύ ταξίδι.

Νισήμ, πρέπει να ξέρεις πως μας μεταφέρουν σε στρατόπεδα χωρίς ψωμί, χωρίς τίποτε, και υποφέρουμε σε μεγάλο βαθμό από την έλλειψη ψωμιού και άλλων πραγμάτων. Μας δίνουν μόλις 300 γραμ. ψωμιού καθημερινά και τσορμπά (σ.σ. σούπα). Δεν μας επιτρέπουν να αγοράσουμε οτιδήποτε. Αν έρθεις να μας συναντήσεις, προμηθεύσου ψωμί και άλλα πράγματα. Αγόρασε τρόφιμα με τα χρήματα που έχεις.

Αν είσαι με τον Τζακ, τον γιο της Λέας, πες του πως είμαστε με την οικογένεια και πρέπει να κάνει ό,τι και εσύ.

Δεν έχω να γράψω κάτι άλλο. Στέλνουμε αγκαλιές και φιλιά σε όλους σας.

(υπογραφή) Α. Καμπελή.

Νισήμ, θα είναι καλύτερα να μην μετακινηθείς από το μέρος που είσαι τώρα.

Αλμπέρτος

Δώσε χαιρετίσματα στον Σαμουήλ Λεβή και πες του πως όλοι είναι καλά και δεν πρέπει να ανησυχεί για αυτούς.

Η συγκινητική επιστολή, γραμμένη στην ισπανοεβραϊκή γλώσσα (τα λαδίνο ή ισπανικά όπως έλεγαν τότε), στάλθηκε από τον Καβαλιώτη Εβραίο Αλμπέρτο Καμπελή στον αδερφό του Νισήμ στις 17 Μαρτίου 1943. Είναι ίσως η τελευταία γραπτή μαρτυρία των Καβαλιωτών Εβραίων θυμάτων του Ολοκαυτώματος.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 29.12.2021. Υπάρχουν κάποιες φωτογραφίες που χαρακτηρίζουν ολόκληρες εποχές. Εμβληματική, π.χ., είναι η αποτύπωση του ισπανικού εμφυλίου από τον Ρόμπερτ Κάπα που δείχνει έναν στρατιώτη να γέρνει προς τα πίσω με τα χέρια ανοιχτά, αφού μόλις έχει χτυπηθεί από σφαίρα. Εμβληματικές επίσης είναι οι φωτογραφίες των Εβραίων ομήρων στην Πλατεία Ελευθερίας, «εκεί όπου το μαύρο Σάββατο της 11ης Ιουλίου του 1942 οι Γερμανοί κατακτητές διαπόμπευσαν 9.000 Εβραίους της Θεσσαλονίκης και έθεταν σε εφαρμογή το σχέδιο της “Τελικής Λύσης” που προκάλεσε τον εκτοπισμό και την εξόντωση 45.000 Θεσσαλονικέων Εβραίων» (Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο, 27.12.2021).

Αυτές οι φωτογραφίες μπορεί να μην είχαν μεγάλη πέραση στην Ελλάδα –δεν υπήρχαν, και ίσως να μην υπάρχουν ακόμη, σε σχολικά εγχειρίδια–, αλλά είναι το πρώτο πράγμα που βλέπει κάποιος όταν επισκεφθεί το Μουσείο του Ολοκαυτώματος στο Βερολίνο, στην Ουάσιγκτον και αλλαχού. Ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνος Ζέρβας, ως προϊόν της ημετέρας παιδείας (της δικής μας γενιάς: γεννήθηκε το 1964, άρα τελειώσαμε το ίδιο σχολειό), δεν κατανοεί τον πλούτο που θέλει να θάψει ασφαλτοστρώνοντας τη μνήμη, για να λειτουργήσει ένα (έστω) προσωρινό πάρκινγκ.

Με αφορμή το θέμα της επιστροφής των προπολεμικών εβραϊκών αρχείων από τη Ρωσία, ο Γ.Γ. του ΚΙΣΕ Βίκτωρ Ισ. Ελιέζερ φιλοξενήθηκε στους ραδιοφωνικούς σταθμούς Αθήνα 9.84, στις 14.12.2021, στην εκπομπή «Ο γύρος του κόσμου σε μία ώρα», της Αλεξάνδρας Βουδούρη και της Αθηνάς Κορλίρα και RealFM 97.8, στις 15.12.2021, στην εκπομπή των Γ. Ψάλτη και Π. Χατζηδημητρίου.  

Κεντρικό θέμα των συζητήσεων ήταν η σημασία της επιστροφής των εβραϊκών Αρχείων από τη Ρωσία. Ο κ. Βίκτωρ Ισ. Ελιέζερ μίλησε για το πότε και γιατί χάθηκαν, καθώς και για ποιο λόγο δεν έχουν επιστραφεί ακόμα στην Ελλάδα. Αναφέρθηκε επίσης στις επίμονες διπλωματικές προσπάθειες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια για την επιστροφή τους, και τόνισε ότι τα Αρχεία αυτά αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της χώρας.

Ακούστε ΕΔΩ τη συνέντευξη στον Αθήνα 9.84 (από το 29.30’ έως το 41.20’) & ΕΔΩ στον Real FM 97.8 (από το 12.55’ έως το 19.28’).

«Για εμάς, την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, η επιστροφή των αρχείων από τη Μόσχα είναι κάτι πολύ σπουδαίο, γιατί είναι η ιστορία μας». Μ’ αυτή τη φράση, ο πρόεδρος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος (ΚΙΣΕ) και της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης (ΙΚΘ) Δαυίδ Σαλτιέλ περιγράφει στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων τη συγκίνηση για την απόφαση της επιστροφής, στην Ελλάδα, των κλεμμένων από τους ναζί αρχείων των Ισραηλιτικών Κοινοτήτων της χώρας.

Την εκκρεμότητα της επιστροφής των αρχείων έθεσε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στον Βλαντίμιρ Πούτιν κατά την πρόσφατη συνάντησή τους στο Σότσι, με τον Ρώσο Πρόεδρο να αποδέχεται το πάγιο αυτό αίτημα της Ελλάδας, το οποίο παρέμενε ανεκπλήρωτο επί σειρά ετών. Αυτή τη φορά, ωστόσο, ο πρόεδρος του ΚΙΣΕ και της ΙΚΘ είναι αισιόδοξος ότι, μετά τη διευθέτηση των γραφειοκρατικών διαδικασιών, τα αρχεία θα επιστρέψουν στη χώρα μας, εκεί δηλαδή «όπου και πρέπει να βρίσκονται», όπως χαρακτηριστικά λέει.