(ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, Λάρισας, 11.12.2016): Υπήρξε μία από τις πλέον εμβληματικές φυσιογνωμίες της Ισραηλιτικής Κοινότητας της Λάρισας [1] και ένας από τους χαρισματικούς πνευματικούς ηγέτες του Ελληνικού Εβραϊσμού. Ο Συμεών Πέσσαχ, γιος της Λέας και του Ααρών Πέσσαχ γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1815.

Ο πατέρας του ήταν από τους σημαίνοντες τραπεζίτες που δραστηριοποιήθηκε στην πόλη στις αρχές του 19ου αιώνα. Αρχικά είχε εγκατασταθεί στο Λιβόρνο, όπως και η πλειονότητα των σεφαραδιτών Εβραίων που είχαν εκδιωχθεί από την Ιβηρική χερσόνησο. Την περίοδο των Ναπολεοντείων πολέμων (1790-1815) οι τραπεζικές του δραστηριότητες περιορίστηκαν λόγω του ηπειρωτικού αποκλεισμού [2]. Από το 1793 έως το 1813 το Λιβόρνο καταλήφθηκε τρεις φορές από τους αυτοκρατορικούς γάλλους με αποτέλεσμα οι έμποροι να αναστείλουν απότομα τις δραστηριότητές τους, αφού σε ελάχιστο χρονικό διάστημα καταργήθηκαν ειδικά προνόμια που ίσχυαν τα τελευταία διακόσια χρόνια. Επιβλήθηκαν διάφοροι φόροι και διατάχθηκαν πληρωμές πολεμικών αποζημιώσεων, ενώ σε πολλές περιπτώσεις δεσμεύθηκαν ή και κατασχέθηκαν περιουσιακά τους στοιχεία. Τα επιχειρηματικά συμφέροντα των εβραίων άρχισαν να διακυβεύονται και πολλοί από αυτούς αποφάσισαν να εγκαταλείψουν το Λιβόρνο μεταφέροντας τις δραστηριότητες τους σε πόλεις της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ο Ααρών Πέσσαχ ήταν ανάμεσα στους Λιβορνέζους εβραίους που εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη [3].

Ο Συμεών παρακολούθησε τα εγκύκλια μαθήματα στις θρησκευτικές σχολές της γενέτειράς του. Τον διέκρινε η επιμέλεια και η φιλομάθεια με αποτέλεσμα σε σύντομο χρονικό διάστημα να αποκτήσει «σπανίαν ταλμουδικήν και θρησκευτικήν εν γένει παιδείαν, κάτοχος προσέτι της Ελληνικής, Εβραϊκής, Ισπανικής και Τουρκικής γλώσσης» [4].

Από 14 – 16 Οκτωβρίου 2016 έγινε το Ε’ Συνέδριο Αλμυριώτικων Σπουδών, στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Αλμυρού, με διοργάνωση του Δήμου Αλμυρού και της Φιλάρχαιου Εταιρείας «Οθρυς». Μεταξύ των διακεκριμένων ομιλητών, στο συνέδριο συμμετείχε και ο πρόεδρος της Ι.Κ. Βόλου κ. Μαρσέλ Σολομών, ο οποίος παρουσίασε το θέμα: «Η παρουσία των Εβραίων στην ευρύτερη περιοχή των Φθιωτίδων Θηβών και της χερσαίας Μαγνησίας έως την ενσωμάτωσή της στο νεοελληνικό κράτος».

Διαβάστε ΕΔΩ την εμπεριστατωμένη εισήγηση του κ. Σολομών.

Στην εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ στις 23.7.2016 στο ένθετο ΤΕΧΝΕΣ δημοσιεύτηκε το παρακάτω άρθρο “«Σαμπάτ Σαλόμ», στοχασμός και ανάπαυση” για τα έθιμα του Σαμπάτ.

Το μεγάλο τραπέζι για το γιορτινό Σαμπάτ ήταν στρωμένο από νωρίς στο Αγιολί Σεφαράντ. Η Ρετζίνα, που επιβλέπει τους κανόνες της εβραϊκής κουζίνας κόσερ, έριχνε μια τελευταία ματιά όταν άρχισαν να καταφθάνουν οι πρώτοι συνδαιτυμόνες, πεζή από τη συναγωγή μετά την προσευχή του Σαββάτου. Το πανέρι με τα παραδοσιακά ψωμάκια χαλότ (χαλά ενικός) ήταν σκεπασμένα με τον χρυσοκέντητο χαιρετισμό «Σαμπάτ Σαλόμ» (Σάββατο με ειρήνη) και οι κανάτες γεμάτες με νερό για την ευλογία στον Κύριο που «καθαγίασε με τα παραγγέλματά του και έδωσε την εντολή του καθαρισμού των χεριών».

Ο ραββίνος Ααρόν Ισραέλ της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης ζητούσε την κατανόησή μας για την αυστηρή τήρηση της εβραϊκής παράδοσης που θέλει το Σάββατο αποχή από πάσης φύσεως εργασία. Ακόμα και από τη φωτογράφηση! Αφήσαμε στην άκρη φωτογραφική μηχανή, στυλό, κινητά, και με ένα τσάι πιάσαμε τη συζήτηση για τους συμβολισμούς του τελετουργικού γεύματος πριν αφεθούμε στις γεύσεις της εβραϊκής κουζίνας, στις προσευχές και στα παραδοσιακά σεφαραδίτικα τραγούδια που συνοδεύουν κάθε εορταστικό γεύμα.

Το Σάββατο είναι ημέρα στοχασμού, αφιερωμένη στην ανάπαυση, στην οικογένεια, στο φαγητό. «Δεν εργαζόμαστε, δεν δημιουργούμε, δεν καταναλώνουμε ενέργεια. Δεν ψωνίζουμε, δεν ταξιδεύουμε, δεν οδηγούμε, δεν χρησιμοποιούμε μηχανήματα, τηλέφωνα, υπολογιστές. Δεν μιλάμε καν για δουλειές. Αποφεύγουμε ακόμη και την αναφορά της λέξης “χρήμα”. Κι αν παρεμπιπτόντως πέσει η κουβέντα μας σ’ αυτήν, την αντικαθιστούμε με άλλη. Για παράδειγμα, αν με ρωτήσεις πόσο αγόρασες την μπλούζα σου, θα σου απαντήσω 40 πορτοκάλια», έλεγε μεταξύ σοβαρού και αστείου ο ραββίνος-οικοδεσπότης του Σαμπάτ (κάθε Σάββατο) στον μοναδικό δημόσιο χώρο εστίασης που σερβίρει εβραϊκή κουζίνα στη Θεσσαλονίκη, καλύπτοντας το κενό της διατροφικής συνήθειας (κόσερ) χιλιάδων Eβραίων που επισκέπτονται τα τελευταία χρόνια την αποκαλούμενη «μητέρα του Ισραήλ».

Η διατήρηση της ιστορικής μνήμης και των ιστορικών μνημείων είναι από τους βασικότερους σκοπούς του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος και για το λόγο αυτό συνεργάζεται με διάφορους φορείς, προκειμένου να συντηρηθούν και να αναδειχθούν χώροι εβραϊκού ενδιαφέροντος ανά την Ελλάδα.   

Από το 2015, το ΚΙΣΕ ξεκίνησε τη συνεργασία με το ΠΑΚΕΘΡΑ, με αφορμή την πρωτοβουλία του για τον ευπρεπισμό του εβραϊκού Νεκροταφείου Ξάνθης, μία δέσμευση που επί αρκετά χρόνια είχε επωμιστεί η Ισραηλιτική Κοινότητα Βόλου. Έτσι   άρχισαν οι απαραίτητες εργασίες για την αποκατάσταση του χώρου, που βρίσκονται ήδη στο στάδιο της ολοκλήρωσης.   

Στη σημαντική, αλλά και ουσιαστική αυτή δράση συνέβαλαν μέλη του Δ.Σ. του ΠΑΚΕΘΡΑ, καθώς και αρκετοί εθελοντές, ενώ από πλευράς ΚΙΣΕ τις συνεννοήσεις ανέλαβε ο αντιπρόεδρος κ. Μώρις Μαγρίζος. Γι' αυτή την αξιόλογη δράση το ΚΙΣΕ απέστειλε ευχαριστήριες επιστολές στον πρόεδρο του ΠΑΚΕΘΡΑ. 

Με το αξιόλογο αυτό έργο διατηρείται ζωντανή η μνήμη της Εβραϊκής Κοινότητας Ξάνθης, που χάθηκε εξ ολοκλήρου κατά το Ολοκαύτωμα, και προβάλλεται ταυτόχρονα η πολιτισμική κληρονομιά της Ξάνθης. 

Το έργο προβάλλεται και στις ιστοσελίδες του ΠΑΚΕΘΡΑ και του ΚΙΣΕ.

* Στην ιστοσελίδα του ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΘΡΑΚΗΣ αναρτήθηκε το παρακάτω άρθρο για την Ισραηλιτική Κοινότητα Ξάνθης και το εβραϊκό Νεκροταφείο.