Στο βιβλίο σας αφηγείστε την ιστορία της οικογένειάς σας, κυρίως του πατέρα σας, που ήταν ένας επιζών του Άουσβιτς. Γιατί έπρεπε να γραφτεί αυτή η ιστορία και γιατί τώρα;
Είναι μεν η ιστορία της οικογένειάς μου πλαισιωμένη με μυθοπλαστικά στοιχεία, αλλά στην ουσία καλύπτει τις ιστορίες πολλών Εβραίων που επέστρεψαν από τα στρατόπεδα. Οι άνθρωποι της πρώτης γενιάς, οι επιζήσαντες δηλαδή, μιλούσαν, αν μιλούσαν, γι' αυτά που πέρασαν στα στρατόπεδα, αλλά όχι για το τι συνέβη μετά την επάνοδο. Το βιβλίο αυτό είναι το πρώτο στην Ελλάδα που ασχολείται με το θέμα αυτό. Το μετά είναι σημαντικό, ίσως όχι εξίσου, αλλά πρέπει να ειπωθεί. Γιατί τώρα; Όπως είπε ο σοφός Χιλέλ «αν όχι τώρα, πότε;» και με τον ίδιο τίτλο έγραψε νουβέλα ο Πρίμο Λέβι. Αν αυτό το κομμάτι δεν γραφεί τώρα από τους απογόνους της 2ης γενιάς, τότε κινδυνεύει να χαθεί.
Του Μωυσή Ελισάφ
Το βιβλίο του Αλέξανδρου Μωυσή «Νταβιτσόν Εφέντης, ένας ρωμανιώτης πασάς στα Γιάννενα» (εκδ. Καπόν), πέραν του γενικότερου ιστοριοδιφικού ενδιαφέροντος, ιδιαίτερα για τον πολίτη της ηπειρωτικής πρωτεύουσας, αλλά και για κάθε Ηπειρώτη, παρουσιάζει ένα ειδικότερο: έχει ως κέντρο αναφοράς τη ζωή ενός Ρωμανιώτη, του Νταβιτσόν (1832-1913), ουσιαστικά δηλαδή μιας περιόδου που εκτείνεται από τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους, που δεν συμπεριελάμβανε την Ηπειρο, μέχρι και το 1913, έτος απελευθέρωσης και των Ιωαννίνων. Δηλαδή τα χρόνια που η Ηπειρος – και όχι μόνο – βίωνε το λυκόφως της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αλλά και την ταυτόχρονη άνοδο στο προσκήνιο της Ιστορίας των εθνικών κρατών. Μια δηλαδή κρίσιμη μεταβατική περίοδο της πολυκύμαντης ιστορίας της.
«Για εμάς, την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, η επιστροφή των αρχείων από τη Μόσχα είναι κάτι πολύ σπουδαίο, γιατί είναι η ιστορία μας». Μ’ αυτή τη φράση, ο πρόεδρος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος (ΚΙΣΕ) και της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης (ΙΚΘ) Δαυίδ Σαλτιέλ περιγράφει στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων τη συγκίνηση για την απόφαση της επιστροφής, στην Ελλάδα, των κλεμμένων από τους ναζί αρχείων των Ισραηλιτικών Κοινοτήτων της χώρας.
Την εκκρεμότητα της επιστροφής των αρχείων έθεσε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στον Βλαντίμιρ Πούτιν κατά την πρόσφατη συνάντησή τους στο Σότσι, με τον Ρώσο Πρόεδρο να αποδέχεται το πάγιο αυτό αίτημα της Ελλάδας, το οποίο παρέμενε ανεκπλήρωτο επί σειρά ετών. Αυτή τη φορά, ωστόσο, ο πρόεδρος του ΚΙΣΕ και της ΙΚΘ είναι αισιόδοξος ότι, μετά τη διευθέτηση των γραφειοκρατικών διαδικασιών, τα αρχεία θα επιστρέψουν στη χώρα μας, εκεί δηλαδή «όπου και πρέπει να βρίσκονται», όπως χαρακτηριστικά λέει.
Στις 12.12.2021, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ της Κυριακής» το παρακάτω άρθρο με τίτλο «Τα Εβραϊκά αρχεία είναι “ελεύθερα” να επιστρέψουν στον τόπο τους» του Aναπληρωτή Υπουργού Εξωτερικών, κ. Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη.
«Άνοιξη του 1943, Θεσσαλονίκη. Οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής μαζί με τους 60.000 Εβραίους της Θεσσαλονίκης, που προόριζαν για τα κρεματόρια, φορτώνουν στα τρένα και όλα όσα οι πρόγονοί τους είχαν δημιουργήσει στη μητρόπολη του Σεφαραδισμού, καθώς και αρχεία των εβραϊκών κοινοτήτων απ’ όλη την Ελλάδα. Δύο χρόνια αργότερα, άνδρες του αποσπάσματος του σοβιετικού στρατού εντοπίζουν στα βαγόνια ενός εγκαταλειμμένου τρένου στο Βερολίνο, χιλιάδες φακέλους και κιβώτια γεμάτα με έγγραφα, τα οποία μεταφέρουν προς φύλαξη στη Μόσχα.
Τα χρόνια έτρεξαν βασανιστικά, οι μνήμες όμως δεν ξεχάστηκαν.
Η επιστροφή των εβραϊκών αρχείων από τη Μόσχα στην Ελλάδα, η δέσμευση και η αποφασιστικότητα του πρωθυπουργού κ. Μητσοτάκη και της κυβέρνησής του να κτίσουν Μουσείο Ολοκαυτώματος στη Θεσσαλονίκη αντιπροσωπεύουν τη νίκη του πνεύματος και της ανθρωπότητας επί της βαρβαρότητας και των φρικαλεοτήτων εκείνης της τρομερής περιόδου στη ζωή και την ιστορία μας, τονίζει σε δήλωσή του ο πρεσβευτής του Ισραήλ στη χώρα μας, πρέσβης Γιόσι Αμράνι.
«Η απόφαση του Προέδρου Πούτιν θα συμβάλλει στην εκπαίδευση των μελλοντικών γενεών, στην Ελλάδα και όχι μόνο, σχετικά με την πλούσια εβραϊκή ζωή στην Ελλάδα, την τεράστια συμβολή της Εβραϊκής Κοινότητας Θεσσαλονίκης και την καταστροφή που επέφερε το Ολοκαύτωμα. Η επιστροφή των αρχείων, η δέσμευση και η αποφασιστικότητα του πρωθυπουργού κ. Μητσοτάκη και της κυβέρνησής του να κτίσουν Μουσείο Ολοκαυτώματος στη Θεσσαλονίκη αντιπροσωπεύουν τη νίκη του πνεύματος και της ανθρωπότητας επί της βαρβαρότητας και των φρικαλεοτήτων εκείνης της τρομερής περιόδου στη ζωή και την ιστορία μας» αναφέρει αναλυτικά στη δήλωσή του ο Ισραηλινός πρέσβης.