Ραχήλ Χασίδ-Καλαντζοπούλου: ΕΔΩ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΓΙΑΤΙ, πρόλογος: Φραγκίσκη Αμπατζοπούλουυ, εκδόσεις: Ποταμός, Αθήνα 2017.

Η Ραχήλ Χασίδ – Καλαντζοπούλου δεν πρόλαβε να δει το βιβλίο με την προσωπική της μαρτυρία τυπωμένο στα ράφια των βιβλιοπωλείων. Έφυγε νωρίτερα μέσα στο χρόνο για το μεγάλο ταξίδι… 

Έζησε την κόλαση επί γης, γλύτωσε από του Χάρου τα δόντια, στάθηκε όρθια, πάλεψε για τη ζωή και τα κατάφερε. Και όχι μόνο τα κατάφερε αλλά έγινε και ένα δυνατό παράδειγμα τροφοδοσίας της συλλογικής μνήμης στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, στον κόσμο.

Το βιβλίο της Ραχήλ Χασίδ – Καλαντζοπούλου με τίτλο «Εδώ δεν έχει γιατί» (με πρόλογο που υπογράφει η Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου) είναι ένα πολύ σύνθετο έργο – είναι μια προσωπική μαρτυρία ενταγμένη μέσα σε ένα πλαίσιο τεκμηριώσεων που απαντούν – ή προσπάθησαν να απαντήσουν- για μια ακόμη φορά στο επιτακτικό ερώτημα του «γιατί». Η Ραχήλ πηγαίνει πίσω στα χρόνια του ανείπωτου Διωγμού των ομοθρήσκων της – στην Ελλάδα και την Ευρώπη ολόκληρη- που κατέληξε στο Ολοκαύτωμα για να «ξύσει» με την δική της ματωμένη πένα την ουσία μιας φράσης του συγγραφέα Πρίμο Λέβι που έζησε και εκείνος στο πετσί του την φρίκη των ναζιστικών στρατοπέδων εξόντωσης εκατομμυρίων ανθρώπων κάθε ηλικίας, θρησκεύματος, ιδεολογίας, χρώματος και φυλής. Μια φράση που δίνει και τον τίτλο στο βιβλίο.

Το βιβλίο του Λεόν Σαλτιέλ «Μη με ξεχάσετε. Τρεις Εβραίες μητέρες γράφουν στους γιους τους από το γκέτο της Θεσσαλονίκης» (εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2018) παρουσιάστηκε στην Αθήνα, στον Κήπο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, στις 5.6.2018, σε εκδήλωση την οποία συντόνισε ο δημοσιογράφος Νίκος Βατόπουλος. Για το βιβλίο μίλησαν η Διευθύντρια του ΕΜΕ Ζανέτ Μπαττίνου, ο Σταύρος Ζουμπουλάκης, Πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος, η Άννα Φραγκουδάκη, ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο Ευστάθιος Λιανός-Λιάντης, Ειδικός Γραμματέας Θρησκευτικής και Πολιτιστικής Διπλωματίας του Υπουργείο Εξωτερικών και ο συγγραφέας Λεόν Σαλτιέλ. Βιβλιοπαρουσίαση του Σταύρου Ζουμπουλάκη, βασισμένη στην ομιλία του, δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή (1.7.2018) με τίτλο: «Σαρίνα Σαλτιέλ, Ματίλντα Μπαρούχ, Νεάμα Καζές», και αναδημοσιεύεται παρακάτω:

Καθημερινή, Ένθετο ΤΕΧΝΕΣ, 1.7.2018: Τ​​ο βιβλίο «Μη με ξεχάσετε», σε επιμέλεια του Λεόν Σαλτιέλ (Αλεξάνδρεια, 2018), αποτελεί την πρώτη έκδοση στα ελληνικά ενός σώματος επιστολών από τα χρόνια του Ολοκαυτώματος. Τρεις Εβραίες μανάδες της Θεσσαλονίκης, η Σαρίνα Σαλτιέλ, η Ματίλντα Μπαρούχ και η Νεάμα Καζές, γράφουν, στα γαλλικά, στους γιους τους που ζουν στην Αθήνα, μεταξύ Μαΐου 1942 και Απριλίου 1943. Σύνολο 51 επιστολές, γραμμένες, σχεδόν όλες, από αυτές τις τρεις γυναίκες. Οι επιστολές αυτού του είδους αποτελούν μοναδικά πολύτιμες μαρτυρίες, για τον απλούστατο λόγο ότι δεν γράφτηκαν ως μαρτυρίες, δεν γράφτηκαν για να μείνουν στην ιστορία.

Στις 3.6.2018, στην εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της ΚΥΡΙΑΚΗΣ δημοσιεύθηκε βιβλιοκρισία του Προέδρου της Ι.Κ. Ιωαννίνων και μέλους του Δ.Σ. ΚΙΣΕ Δρος Μωϋσή Ελισάφ, για το βιβλίο της Ρίκας Μπενβενίστε «ΛΟΥΝΑ».

Το Ολοκαύτωμα όπως το έζησε η Λούνα

Στην κοντή μνήμη των λαών συχνά οι πραγματικοί δημιουργοί λησμονιούνται, ενώ οι ταραξίες επιπλέουν και επιβιώνουν. Ποιος θυμάται, για παράδειγμα, τον αρχιτέκτονα του ναού της Εφέσου, ο οποίος ναός, ως γνωστόν, ήταν ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου; Κανένας. Ο Ηρόστρατος όμως που τον έκαψε έμεινε στην Ιστορία. Κοιτώντας την Ιστορία από πάνω, οι κατά καιρούς Ηρόστρατοι δεν χάνονται ποτέ. Οι λαοί όμως, ίσως και για τον λόγο αυτό, ξαναζούν τον εφιάλτη των κάθε είδους Ηρόστρατων.

Στις 3.4.2018 δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΕΘΝΟΣ άρθρο της Μαρίας Ριτζαλέου με τίτλο "ΑΟΥΣΒΙΤΣ ΝΟ 115365 Έφυγε ο άνθρωπος που "ξετρύπωσε" τον Μαξ Μέρτεν" με αφορμή το θάνατο του 93χρονου Ρόμπυ Βαρσάνο που επέζησε του Ολοκαυτώματος. ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 

Για το θάνατο του ΡΟΜΠΥ ΒΑΡΣΑΝΟ ο Πρόεδρος της Βουλής εξέφρασε τα συλλυπτηρία του με το κάτωθι Δελτίο Τύπου που αναρτήθηκε στον ιστοσελίδα της Βουλής των Ελλήνων:

"Με θλίψη πληροφορήθηκε ο Πρόεδρος της Βουλής κ. Νικόλαος Βούτσης, το θάνατο του Ρόμπυ Βαρσάνο, του Εβραίου Θεσσαλονικιού που επέζησε του Ολοκαυτώματος και συνέβαλε στη σύλληψη του εγκληματία ναζί Μαξ Μέρτεν. Ο Πρόεδρος της Βουλής, δήλωσε:

«Εκφράζω τη θλίψη μου για την απώλεια του Ρόμπυ Βαρσάνο, που έφυγε λίγες ημέρες αφ’ ότου αποκαταστάθηκε στο πρόσωπό του η αλήθεια στους δρόμους της Θεσσαλονίκης. Ο ίδιος με επιστολή του προς το δημοτικό συμβούλιο της πόλης προ ημερών ευχαριστούσε για τη μετονομασία της οδού Αθανασίου Χρυσοχόου σε Αλμπέρτου Ναρ.

Ο Ρόμπυ Βαρσάνο, γράφτηκε στην ιστορία των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Ας κρατήσουμε παρακαταθήκη τα όσα αποτύπωσε στην τελευταία του επιστολή: «Εκείνες οι ιδεολογίες που αιματοκύλησαν την ανθρωπότητα, που εξόντωσαν εκατομμύρια στο όνομα της δήθεν υπεροχής δεν έχουν θέση εδώ σ’ αυτήν την πόλη», αλλά κατ’ επέκταση και γενικότερα στην κοινωνία μας»".