Του Νίκου Παπαδογιάννη, gazzetta, 8.5.2020

H ανθρωπότητα έζησε και εξακολουθεί να ζει μία συνθήκη σχεδόν πρωτόγνωρη, αλλά οι παλιοί αρνούνται να χρησιμοποιήσουν τη λέξη «πόλεμος» για να την περιγράψουν. Μπορεί η πανδημία να αφήνει πίσω της πτώματα, θρήνο, προσφυγιά και ίσως πείνα, αλλά δεν επιβάλει τον νόμο της με όπλα, βόμβες και κανόνια.

Πάνω απ’ όλα, δεν περιλαμβάνει γενοκτονίες και στρατόπεδα συγκέντρωσης. Το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, σαν σήμερα πριν από 75 χρόνια, άφησε πίσω του περισσότερους από 70 εκατομμύρια νεκρούς και λαούς ολόκληρους ξεκληρισμένους. Ο άμαχος πληθυσμός πλήρωσε φόρο αίματος αβάσταχτα βαρύ.

H Eλλάδα των 7,2 εκατομμυρίων κατοίκων θρήνησε 420.000 ψυχές μέσα στη λαίλαπα του Πολέμου. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι, κυρίως Εβραίοι, μαρτύρησαν μέσα στα ναζιστικά στρατόπεδα του θανάτου, από την Πολωνία και τη Γερμανία μέχρι το Χαϊδάρι, δύο βήματα από το σπίτι μου.

Της ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΠΟΥΡΝΑΡΑ

Στις 8 Μαΐου του 1945, με τη συνθηκολόγηση της ναζιστικής Γερμανίας, σήμανε το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Παρότι οι σύμμαχοι είχαν απελευθερώσει τους κρατουμένους από πολλά στρατόπεδα συγκέντρωσης, κανείς δεν ήταν τότε σε θέση να συλλάβει το συνολικό μέγεθος του εγκλήματος: έξι εκατομμύρια Ευρωπαίοι Εβραίοι –ανάμεσα στους οποίους ένα εκατομμύριο παιδιά– είχαν χάσει τις ζωές τους στα κρεματόρια. Η Ελλάδα ήταν από τις χώρες που επλήγη περισσότερο αναλογικά με τον πληθυσμό της. Ιστορικές εβραϊκές κοινότητες έσβησαν εντελώς από τον χάρτη ή απισχνάστηκαν.

Καθώς οι επιζήσαντες της φρίκης φεύγουν από τη ζωή, περνά στους δικούς μας ώμους η ευθύνη της μνήμης, έτσι ώστε αυτό που συνέβη να μην επαναληφθεί. Η αναζωπύρωση του αντισημιτισμού σε πολλές χώρες της Ευρώπης αποδεικνύει ότι πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση και πως είναι μέγιστο καθήκον να περάσουμε τη γνώση για το μεγαλύτερο έγκλημα κατά της ανθρωπότητος στις επόμενες γενιές. «Τίποτε δεν είναι δεδομένο. Φοβάμαι ότι ακόμα και στην περίοδο που ζούμε, καθώς κυριαρχούν ο φόβος, η ανασφάλεια, η απαισιοδοξία, δυστυχώς έχουμε την ενδυνάμωση αρνητικών στερεοτύπων και θεωριών συνωμοσίας, κάτι που γνωρίζουν από πρώτο χέρι οι Εβραίοι ανά τον κόσμο», μου λέει από την άλλη άκρη της γραμμής ο Βενιαμίν Αλμπάλας, ο οποίος έχει διατελέσει πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών από το 1998 μέχρι το 2013.

Της Οντέτ  Βαρών - Βασάρ* 

Εβδομήντα πέντε χρόνια κλείνουν φέτος από την 8η Μαΐου του 1945, όταν σήμανε και η επίσημη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, με την άνευ όρων συνθηκολόγηση της Γερμανίας. Ο αιματηρότερος και πιο φριχτός πόλεμος στην ιστορία της ανθρωπότητας είχε φτάσει στο τέλος του, ο ναζισμός και το Γ’ Ράιχ κατέρρεαν, ο Χίτλερ είχε αυτοκτονήσει λίγες μέρες πριν (30 Απριλίου 1945). Τότε σήμανε και το τέλος των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης.

Τα περισσότερα από τα  στρατόπεδα εξόντωσης του εβραϊκού λαού, τα στρατόπεδα της «τελικής λύσης» ή πιο σωστά «κέντρα θανάτωσης», είχαν πάψει να υπάρχουν έτσι κι αλλιώς, ορισμένων μάλιστα είχαν ήδη σβηστεί και τα ίχνη, αφού είχαν επιτελέσει σε μεγάλο βαθμό τον σκοπό τους, την εξάλειψη των Εβραίων της Ευρώπης (6.000.000).

Το μεγαλύτερο από αυτά, το Αουσβιτς - Μπίρκεναου, είχε εκκενωθεί από τους Γερμανούς από τις 18 Ιανουαρίου του 1945, κι έτσι εγκαταλειμμένο το βρήκε ο «Κόκκινος Στρατός» στις 27 Ιανουαρίου με 7.000 σκελετωμένους πρώην κρατούμενους. Ενας από αυτούς ήταν και ο Πρίμο Λέβι, συγγραφέας του «Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος». Η 27η Ιανουαρίου έχει θεσπιστεί από το 2005 ως «Διεθνής Ημέρα Μνήμης Θυμάτων του Ολοκαυτώματος» από τον ΟΗΕ. Τα στρατόπεδα που υπηρέτησαν αποκλειστικά την εξόντωση ήταν η Τρεμπλίνκα, το Σόμπιμπορ, το Μπέλζετς, το Μαϊντάνεκ και το Χέλμνο (Κούλμχοφ στα γερμανικά). Στο Μπέλζετς, το Σόμπιμπορ και την Τρεμπλίνκα είχαν ήδη καταστραφεί οι εγκαταστάσεις και είχαν φυτευτεί δέντρα από το 1943, ενώ το Μαϊντάνεκ ήταν το πρώτο στρατόπεδο που ανακάλυψε ο σοβιετικός στρατός, έρημο, δίχως κανέναν επιζώντα. Στο Χέλμνο από τον Δεκέμβριο του ’41 θανάτωναν Εβραίους σε φορτηγά με αέριο, γυρνώντας την εξάτμιση προς τα μέσα.

Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε πλέον κριθεί όταν σαν σήμερα πριν από 75 χρόνια Αμερικανοί στρατιώτες έμπαιναν στο στρατόπεδο Νταχάου. Η Αμερικανίδα πολεμική ρεπόρτερ Μάρθα Γκέλχορν, συγκλονισμένη, κατέγραψε τη φρίκη.

Οι στρατιώτες της «Μεραρχίας Ουράνιο Τόξο» της 7ης Στρατιάς των ΗΠΑ προελαύνουν από το Βίρτσμπουργκ προς τον γερμανικό νότο. Το πρωί, στις 29 Απριλίου του 1945, φτάνουν στις κλειστές πύλες ενός στρατοπέδου συγκέντρωσης, κοντά στο Μόναχο, στο Νταχάου. Οι άνδρες της Βέρμαχτ έχουν από καιρό οπισθοχωρήσει, τα SS το έχουν βάλει στα πόδια. Αυτή ήταν η κατάσταση, όταν οι Αμερικανοί στρατιώτες εισέρχονται στο στρατόπεδο και το καταλαμβάνουν.

Στάχτη από καμένη ανθρώπινη σάρκα

Η εικόνα που βλέπουν δεν μπορεί να περιγραφεί με λόγια. Εκατοντάδες πτώματα σε ξύλινα παραπήγματα και ανοιχτά βαγόνια τραίνων, παντού ημιθανείς αποσκελετωμένοι έγκλειστοι με φανερά τα σημάδια του τύφου, ελάχιστοι μόνο μπορούσαν να σταθούν στα πόδια τους. Υπήρχε όμως και μια ομάδα κρατουμένων, κάπως πιο δυνατών, που από τις αρχές Απριλίου είχαν συγκροτήσει μέσα στο χάος των κατάμεστων παραπηγμάτων μια μυστική ομάδα αντίστασης. Και όταν μπήκαν οι Αμερικανοί και έκαναν συστηματικές έρευνες σε κάθε γωνιά του στρατοπέδου, τους δήλωσαν ότι ήταν μέλη της Διεθνούς Επιτροπής Κρατουμένων.