Του Σπυρίδωνα Αναγνώστου

Το κτήμα του αγαπημένου θείου Φίλιππου Κοσμά (Μπαρμπατσούλη), που βρίσκεται λίγο έξω από την πόλη της Καστοριάς, επισκέφθηκα πριν από λίγες εβδομάδες. Είχα τον λόγο μου. Είμαστε οι διαχειριστές της ακίνητης περιουσίας του στην πόλη από το 1996 που απεβίωσε ο ίδιος. Υπήρχε ενδιαφερόμενος για να χρησιμοποιήσει την αγροτική αυτή έκταση, μέσα στην οποία υπάρχει ένα σπίτι 60 τετραγωνικών που λειτουργούσε σαν αποθήκη.

Μέσα στο σπίτι, στάχτες, βαμβάκι από διαλυμένα μαξιλάρια, πέτρες, χώμα. Αποτέλεσμα των διαρρήξεων και του χρόνου. Το πάτωμα με δυσκολία φαίνεται. Κατά την έξοδο πατάω ένα κομμάτι λαμαρίνα και κάνει δυνατό θόρυβο. Πουλιά τρομάζουν και βγαίνουν από το τζάκι… Οι πόρτες και τα παράθυρα είναι άλλωστε κατεστραμμένα. Λίγα μέτρα πιο πέρα, και ενώ κατευθυνόμασταν στην έξοδο, αποφασίζω να γυρίσω πίσω. Η σκέψη μου, στη λαμαρίνα… Ισως να ήταν κάποια παλιά πινακίδα από το γουναράδικο του θείου, σκέφθηκα.

Το κείμενο δεν είναι διήγημα, δεν είναι βιογραφικό, είναι μέρος των αναμνήσεών μου. Είναι πραγματικά μία κατάθεση ψυχής, ενός παιδιού, που πρώτη του φορά τολμά να βγάλει από μέσα του τις ελάχιστες αναμνήσεις που έχει. Νιώθω σχεδόν ενοχές που δεν μπορώ να θυμηθώ περισσότερα, να βγάλω περισσότερο πόνο από μέσα μου.

Το κείμενο το αφιερώνω στον εγγονό μου και στην οικογένεια που θα αποκτήσει, για να μάθουν όση περισσότερη αλήθεια γίνεται, για το Ολοκαύτωμα. Δεν είμαι συγγραφέας. Θέλω μόνο να καταθέσω τις αναμνήσεις των παιδικών και μου χρόνων, διότι, περιέργως, όσο μεγαλώνω τόσο μεγαλώνει και το πρόβλημα. Πίστευα ότι, κάποια στιγμή θα ξεθωριάσει. Το αντίθετο. Γιγαντώνεται και όσο αισθάνομαι ότι αμφισβητείται, τόσο νιώθω την υποχρέωση να βάλω και εγώ ένα λιθαράκι στη γνωστοποίηση αυτής της τραγωδίας πού προσεύχομαι να μην ξαναζήσει αυτός ο τόσο ταλαιπωρημένος λαός. Ελπίζω αυτή η κατάθεση να μεταφέρει τη φόρτιση με την οποία γράφτηκε και να διαβαστεί από τους απογόνους μου και μερικούς λίγους φίλους ως φόρος τιμής σε αυτούς που χάθηκαν.

Στρατόπεδο Bergen Belsen.

Δεν μπορώ να θυμηθώ αν ήταν λαμαρινένια τολ ή παράγκες ξύλινες. Ήταν όμως μακρόστενα κτίσματα, μισοσκότεινα με σειρές από τρίπατα κρεβάτια, δεξιά και αριστερά. Επάνω, στο τελευταίο κρεβάτι, ένας στενός φεγγίτης, έδινε λίγο φως, έστω και εφιαλτικό, σ’ αυτό το πένθιμο τοπίο. Στη μέση, μία μικρή σόμπα έκανε ό,τι μπορούσε για να βγάλει λίγη ζέστη. Στα κρεβάτια, άρρωστοι, μερικές φορές στριμωγμένοι για να ζεσταθούν, με τεράστια φοβισμένα μάτια, που δεν κοιτούσαν τίποτα. Ήμουν μονίμως ξαπλωμένη στο τελευταίο κρεβάτι, κοιτώντας έξω, το άπειρο.

Στις 16.4.2022 δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ το παρακάτω άρθρο του δημάρχου Ιωαννίνων Μωυσή Ελισάφ στην μνήμη της Μίμι Ράινχαρντ, που διετέλεσε γραμματέας στο γραφείο του Όσκαρ Σίντλερ, η οποία απεβίωσε στις 8.4.2022 στο Ισραήλ.  

«Άνηκε στις αφανείς μάρτυρες του 20^ού αιώνα: των μεγάλων ιστορικών στιγμών, των θριάμβων, αλλά και της απόλυτης καταστροφής, όπως την έζησαν τα θύματα και οι επιζήσαντες του Ολοκαυτώματος. Με τον τρόπο της, επίσης, ενσάρκωνε την πολυπολιτισμικότητα της ηπείρου (της Μεσευρώπης, αν μη τι άλλο): αυστριακής και εβραϊκής καταγωγής, η Μίμι Ράινχαρντ ζούσε στην Κρακοβία (Πολωνία) πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ προσελήφθη από τον Όσκαρ Σίντλερ για τον οποίο εργάστηκε μέχρι το 1945. Η γυναίκα αυτή ήταν που συνέταξε τη γνωστή λίστα του Γερμανού βιομηχάνου σώζοντας περισσότερους από 1.000 Εβραίους, η ιστορία του οποίου έγινε δημοφιλής μετά την προβολή της ταινίας «Η λίστα του Σίντλερ» του Στίβεν Σπίλμπεργκ, που βραβεύτηκε με επτά Όσκαρ και άλλα δεκάδες διεθνή βραβεία. Μετά τον πόλεμο, η Ράινχαρντ εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη και έκανε την Αλιγιά (σ.σ. μετανάστευση Εβραίων της διασποράς στη Γη του Ισραήλ), το 2007 σε ηλικία 92 ετών, προκειμένου να ενωθεί με τον μονάκριβο γιο της, τότε καθηγητή Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, και τα εγγόνια της. «Νιώθω σαν στο σπίτι μου», είχε πει συνεσταλμένα σε δημοσιογράφους που είχαν έρθει για να την υποδεχθούν στο αεροδρόμιο Μπεν Γκουριόν στο Τελ Αβίβ.

Παρουσία δεκάδων Ισραηλιτών, της πολιτικής και θρησκευτικής ηγεσίας του τόπου, και σε κλίμα βαθειάς συγκίνησης, την Κυριακή 3 Απριλίου 2022, έγιναν στην Καβάλα εκδηλώσεις μνήμης για τους 1484 Καβαλιώτες Eβραίους που δολοφονήθηκαν από τους Γερμανούς και Βούλγαρους φασίστες το 1943.

Το πρωί, στα εβραϊκά κοιμητήρια, ο Δήμος Καβάλας τέλεσε μνημόσυνο. Στη συνέχεια, πραγματοποιήθηκε Πορεία Μνήμης από το πρώην εβραϊκό σχολείο (κτήριο Λυκείου Ελληνίδων) μέχρι το εβραϊκό μνημείο στην οδό Ερυθρού Σταυρού, όπου βρίσκονταν οι καπναποθήκες, στις οποίες, στις 3 Μαρτίου του 1943, οι Βούλγαροι συγκέντρωσαν του Καβαλιώτες Εβραίους πριν τους οδηγήσουν στην Δράμα κι από εκεί στα κολαστήρια της Τερπλίνκα της Πολωνίας.

Οι εκδηλώσεις ολοκληρώθηκαν με την βράβευση του δημάρχου Ιωαννιτών, Μωυσή Ελισάφ, του πρώτου εβραίου που εκλέχτηκε δήμαρχος σε ελληνικό Δήμο.

Στη διοργάνωση των εκδηλώσεων συμμετείχαν το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδος, η Ισραηλιτική Κοινότητα Καβάλας, το Γραφείο της Europe Direct Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης και το Σωματείο Διάλογος Νέων Καβάλας.