«Μέσα στα χρόνια “χορτάσαμε” αίμα και πτώματα. Η δουλειά σας δεν πρόσβαλε κανέναν. Σωστά κάνατε», είπε η Χέλα Κούνιο, κόρη του επιζώντα του Ολοκαυτώματος Χάιντς Κούνιο, στη σκηνοθέτρια του ντοκιμαντέρ «Τα παιδιά του Ουμπέρτο Πρίμο» Αλεσάντρα Μαϊολέτι, μετά το τέλος της προβολής της ταινίας στην κατάμεστη αίθουσα Τζον Κασσαβέτης στο πλαίσιο του 24ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

«Χαίρομαι που αναγνωρίζεται το μήνυμα που ήθελα να δώσω με την ταινία», αναφέρει στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η σκηνοθέτρια. Νωρίτερα, στη συζήτηση που ακολούθησε της προβολής, η Μαϊολέτι είχε επισημάνει ακριβώς αυτό: «Σκεφτήκαμε ότι τα ίδια τα θύματα δεν θα ήθελαν να τους δείξουμε με άλλον τρόπο».

Το 2003, στη Θεσσαλονίκη, ο Αντόνιο Κρεσέντσι, ο οποίος συνυπογράφει το σενάριο μαζί με την Αλεσάντρα Μαϊολέτι, ανακάλυψε διπλώματα, εκθέσεις και εργασίες των μαθητών του σχολείου καθώς και αρχεία ιστορικής σημασίας. Τα ευρήματα αυτά αποτέλεσαν την απαρχή για μια έρευνα που κράτησε 18 χρόνια και στην οποία στηρίχτηκε το δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ.

Την Τρίτη 8 Μαρτίου 2022, Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, ο σταθμός της πόλης αφιέρωσε ένα μεγάλο μέρος του προγράμματός του σε γυναίκες που μοιράζονται μαζί μας τις δικές τους προσωπικές ιστορίες.

Μια ιδιαίτερα συγκινητική ιστορία, από την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής και το πως μια αθηναϊκή οικογένεια την έκρυψε προκειμένου να γλιτώσει από τα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης, διηγήθηκε στο σταθμό μας η Ελληνοεβραία Βικτώρια Μπενουζίλιο.

«Στις 24 Μαρτίου του ‘44 ξαφνικά ειδοποίησαν όλους τους Εβραίους να παρουσιαστούν στη Συναγωγή. Ήμουν στο σπίτι με την μάνα μου, εγώ 2 ετών και η αδελφή μου πέντε και ξαφνικά ήρθε ένας αστυνομικός της περιοχής και είπε στην μητέρα μου ότι έπρεπε να τον ακολουθήσει, γιατί αυτή ήταν η εντολή των Γερμανών. Η μητέρα μου τότε άρχισε να ετοιμάζει τα ρούχα τα δικά μου, τα δικά της και της αδερφής μου. Ο αστυνομικός τη ρώτησε εάν γνωρίζει τι θα της συμβεί κι όταν εκείνη του απάντησε αρνητικά, της πρότεινε να μας αφήσει και να τον ακολουθήσει μόνη της. Άσε τα παιδιά σου εδώ. Αν είναι καλά εκεί που θα πας, έρχεσαι και τα παίρνεις… Αν δεν είναι καλά, άσε τα παιδιά σου να ζήσουν…» της είπε.

78 χρόνια έχουν περάσει από την 24η Μαρτίου 1944, οπότε 1.000 περίπου Εβραίοι της Καστοριάς συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν προκειμένου να οδηγηθούν στα στρατόπεδα του θανάτου των Ναζί στην Πολωνία, σβήνοντας τα ίχνη μίας ακμάζουσας κοινότητας που συμβιούσε αρμονικά με τους Χριστιανούς για μία χιλιετία.

Η Μνήμη των Εβραίων της Καστοριάς δεν μπορεί και δεν πρέπει να περάσει στη λήθη.

Με τη σκέψη τους στα τραγικά γεγονότα της ζοφερής εκείνης ημέρας, Φόρο Τιμής και Μνήμης απέτισαν οι φορείς της Καστοριάς και εκπρόσωποι των Εβραϊκών Κοινότητων από όλη την Ελλάδα, στο πλαίσιο μίας λιτής τελετής που πραγματοποιήθηκε από τον Δήμο Καστοριάς στις 27.3.2022.

Ο Δήμος Αρταίων και ο Μουσικοφιλολογικός Σύλλογος Άρτας «Σκουφάς» τίμησαν και το 2022 την ημέρα σύλληψης των Αρτινών Εβραίων στις 26 Μαρτίου, δηλαδή ακριβώς 78 χρόνια μετά την μαζικότερη απώλεια ανθρώπινου δυναμικού για την πόλη της Άρτας κατά τον 20ό αιώνα.

Οι εκδηλώσεις ξεκίνησαν το πρωί του Σαββάτου 26.3.2022 με περίπατο σε σημεία εβραϊκού ενδιαφέροντος με τον ερευνητή της ιστορίας της πρώην Ισραηλιτικής Κοινότητας Άρτας Θεοχάρη Βαδιβούλη.

Ακολούθησε η τελετή στο Μνημείο Ολοκαυτώματος, η οποία περιελάμβανε επιμνημόσυνη δέηση από τον ραβίνο Αθηνών Γκαμπριέλ Νεγρίν και χαιρετισμούς επισήμων.