Ο Σύλλογος Διδασκόντων του 1ου ΓΕΛ Βέροιας αποφάσισε να τιμήσει την «Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος», η οποία γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 27 Ιανουαρίου με έναν πρωτότυπο τρόπο. Κάλεσε στο σχολείο την κυρία Πόπη Φιρτινίδου, συγγραφέα, καθηγήτρια Μουσικής και Φυσικό,  για να παρουσιάσει   κάποια σημαντικά στοιχεία από την πολύχρονη έρευνά της με θέμα «Η Μουσική στην καθημερινότητα των Ναζιστικών στρατοπέδων 1933-1945». Με τη βοήθεια της μαθήτριάς μας Λαζαρίδου Ιωάννας  η εισηγήτρια  προκάλεσε το ενδιαφέρον των παιδιών θέτοντας το ερώτημα πως είναι δυνατόν να συνδυάζεται η Μουσική- το απόλυτο Καλό – με το Ολοκαύτωμα- το απόλυτο Κακό.  Οι ενότητες της εργασίας  της  σχολίαζαν με ποιον τρόπο η Μουσική χρησιμοποιήθηκε ως μέσο διασκέδασης των Γερμανών αξιωματικών στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ως υπόκρουση σε βασανισμούς και εκτελέσεις των Εβραίων, κυρίως,  κρατουμένων.

Οι μαθητές παρακολούθησαν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τις αναφορές για το πώς η Μουσική λειτούργησε ως μέσο προπαγάνδας, αλλά και μέσο αντίστασης, ελπίδας, επιβεβαίωσης της ανθρωπιάς  και επιβίωσης. «Σώθηκα χάρη στο τραγούδι», εξομολογείται ο διάσημος κάντορας  Εστρόγκο Ναχάμα, Θεσσαλονικιός Εβραίος, επιζών του Άουσβιτς, που έγινε διάσημος αργότερα στη Γερμανία! Η  εισηγήτρια αιχμαλώτισε το ενδιαφέρον των παιδιών διανθίζοντας την παρουσίαση με δικές της  φωτογραφίες από το Μαουτχάουζεν, βίντεο  και με αποσπάσματα μουσικών έργων που ακούγονταν στα ναζιστικά στρατόπεδα ή ήταν συνθεμένα  από κρατούμενους συνθέτες.

Documento, 29.1.2019. Συνέντευξη του Λεόν Σαλτιέλ στους: Παναγιώτη Φρούντζο & Θανάση Καραμπάτσο

Τρεις Εβραίες µητέρες γράφουν στους γιους τους από το γκέτο της Θεσσαλονίκης»: αυτός είναι ο υπότιτλος του βιβλίου «Μη µε ξεχάσετε», στο οποίο ο διδάκτορας Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας (µε επίκεντρο το Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης) στο Πανεπιστήµιο Μακεδονίας Λεόν Σαλτιέλ συγκέντρωσε και επιµελήθηκε τις επιστολές της Σαρίνας Σαλτιέλ, της Ματίλντας Μπαρούχ και της Νεάµα Καζές.

Τρεις µητέρες γράφουν στους γιους τους που βρίσκονται στην Αθήνα το διάστηµα από τον Ιανουάριο του 1942 έως τα µέσα Απριλίου του 1943. Μέσα από αυτό το σώµα της αλληλογραφίας ξεδιπλώνονται εικόνες ζωής των µελών µιας κοινότητας που φέρει έναν ιδιαίτερο πολιτισµό αιώνων και βρίσκεται ένα βήµα πριν από την κατάβασή της στη ναζιστική κόλαση.

Πώς καταλήξατε να συγκεντρώσετε και να εκδώσετε αυτές τις επιστολές; Θεωρείτε ότι συνεισφέρουν στη γνώση ενός πολιτισµού της καθηµερινότητας σε κίνδυνο;

Στις µεταπολεµικές µαρτυρίες των επιζώντων υπεισέρχονται τόσο ο παράγοντας της υστερογνωσίας όσο και ο µηχανισµός της µνήµης που παραλλάζει κάπως τα γεγονότα και συνεπώς αλλοιώνεται η πιστότητα της απεικόνισης της πραγµατικότητας. Ενώ, αντίθετα, µαρτυρίες που είναι γραµµένες την περίοδο της Κατοχής έχουν µεγάλη αυθεντικότητα. Τα σώµατα των επιστολών που επιµελήθηκα περιέχουν την αλληλογραφία τριών Εβραίων µητέρων που γράφουν στους γιους τους. Η επικοινωνία τους σταµατά όταν φεύγουν τα τρένα για το Άουσβιτς. Ζουν τις τελευταίες τους ηµέρες στη γενέτειρά τους. Οι επιστολές παρέχουν πλούσια στοιχεία για τον πολιτισµό της καθηµερινότητάς τους: από το τι έτρωγαν έως το πώς σκέφτονταν και από τη σχέση τους µε τους χριστιανούς έως και το τι γνώριζαν για τον ρόλο της εβραϊκής ηγεσίας. Είναι µοναδικό πανευρωπαϊκά αυτό το σώµα των επιστολών. Εχουν δηµοσιευτεί επιστολές αναφορικά µε το Ολοκαύτωµα, αλλά είναι µία ή δύο από κάθε άτοµο. ∆εν είναι δεκαπέντε από τον ίδιο επιστολογράφο προς τον ίδιο παραλήπτη. Για το πρωτογενές αυτό υλικό δεν ήθελα να καταλήξω σε συµπεράσµατα, θέλω ο αναγνώστης να εξαγάγει τα δικά του.

Της Μίνας Μαύρου

«Ο θεατής θα βρεθεί αντιμέτωπος με τα δικά του ερωτήματα κι αυτό αποτελεί μια από τις πολύ σημαντικές ιδιότητες της Τέχνης γενικότερα» τονίζει η πολυπράγμων εικαστικός Άρτεμις Αλκαλάη που από τις 12 Ιανουαρίου μέχρι τις 17 Φεβρουαρίου- μετά την παράταση που πήρε- μάς συγκινεί και μάς αφυπνίζει μέσα από την έκθεσή της «Εμμονές. Οbjets trouvés» στον πάντα φιλόξενο χώρο των Εκδόσεων Γαβριηλίδης, οι οποίες για 5η συνεχόμενη χρονιά αφιέρωσαν τον Ιανουάριο σε εκδηλώσεις Μνήμης για το Ολοκαύτωμα.

Α. Αλκαλάη, από το 1999 με την έκθεση «ΜΝΗΜΗ», μια σειρά από μαριονέτες και γλυπτά από ύφασμα, φτάσατε το 2015 με πορτρέτα Ελλήνων Εβραίων επιζώντων από τα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης και καταναγκαστικής εργασίας (Άουσβιτς και Μπέργκεν Μπέλζεν) και από εκεί στο σήμερα με τη φωτογραφική σειρά των «Οbjets trouvés». Ουσιαστικά, μιλάμε για μία 20χρονη πορεία με σταθερό θεματικό κώδικα. Τι διακυμάνσεις έχει μέχρι στιγμής αυτό το ταξίδι;

Η δουλειά του 1999 με τίτλο «ΜΝΗΜΗ», ξεκίνησε σχεδόν τυχαία, με αφορμή το ενδιαφέρον μου για την κατασκευή μαριονέττας. Όταν άρχισα να δουλεύω με τα απαραίτητα υλικά – ξύλο, καρφιά, σχοινιά χαρτοπολτό και ανεπεξέργαστο καμβά, συνειδητοποίησα ότι αυτά τα φτωχά υλικά του εργαστηρίου κάθε καλλιτέχνη και τα γυμνά ακόμη κορμιά της κούκλας παρέπεμπαν σε εικόνες που όλοι μας έχουμε δει από τα ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου.

Την Τετάρτη 23 Ιανουαρίου 2019, πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια της νέας περιοδικής έκθεσης του ΕΜΕ, «Οι Καλοί Ποιμένες. Αρχιερείς και Αρχιραβίνοι Μπροστά στο Ολοκαύτωμα».

Τη βραδιά άνοιξε η διευθύντρια του ΕΜΕ, κ. Ζανέτ Μπαττίνου, καλωσορίζοντας τους εκλεκτούς προσκεκλημένους και όλους τους φίλους του μουσείου που τίμησαν με την παρουσία τους την εκδήλωση, μεταξύ των οποίων ο Μητροπολίτης Χαλκίδος Χρυσόστομος, ο πρωτοσύγκελος της Μητρόπολης Χαλκίδος Νικόδημος και ο Ραβίνος Αθηνών Γκάμπριελ Νεγρίν, η συμβολή των οποίων ήταν καθοριστική για την έκθεση, αφού παραχωρήσαν το μεγαλύτερο μέρος των αυθεντικών εκθεμάτων.

Στη συνέχεια, το λόγο πήρε ο επίσκοπος Θεσπιών και πρωτοσύγκελος της Αρχιεπισκοπής Αθηνών, πατέρας Συμεών Βολιώτης, απευθύνοντας χαιρετισμό. Μεταξύ άλλων, τόνισε τον ενεργό και ουσιαστικό ρόλο του μουσείου στη σύγχρονη κοινωνία και την πηγή έμπνευσης που αποτελούν οι καλοί ποιμένες με το παράδειγμα  και τη στάση ζωής τους, συγκινώντας τους παρευρισκόμενους.

Ακολούθησε ο Γενικός Γραμματέας Θρησκευμάτων του Υπουργείου Παιδείας κ. Γεώργιος Καλαντζής, ο οποίος επισήμανε την ιδιαίτερα εμπνευσμένη πρωτοβουλία αυτής της έκθεσης και του μηνύματος που εκπέμπει σε σχέση με τις σημερινές κοινωνικές και πολιτικές προκλήσεις.