H πατρίδα μας ανέλαβε για έναν χρόνο την προεδρία της Διεθνούς Συμμαχίας για τη Μνήμη του Ολοκαυτώματος, παίρνοντας τη σκυτάλη από τη Γερμανία. Η Ελλάδα υπήρξε μια χώρα που είδε το 86% του εβραϊκού πληθυσμού της να χάνεται κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ιστορικές κοινότητες αιώνων σβήστηκαν από τον χάρτη. Ομως το στοίχημα της μη λησμονιάς δεν είναι μόνο εθνικό, αλλά παγκόσμιο: πώς θα διασώσουμε την αλήθεια σε έναν κόσμο όπου η αλλοίωση των τεκμηρίων και της Ιστορίας κερδίζει έδαφος στο Διαδίκτυο και σε οπαδούς θεωριών συνωμοσίας. Αυτό είναι το μείζον.

Διαβάζοντας την είδηση για την ελληνική προεδρία του ΙΗRA (International Holocaust Remembrance Alliance), μου ήλθε στο μυαλό ένας άνθρωπος που κουβαλάει τη μνήμη ολομόναχος. Είναι ο τελευταίος επιζών Εβραίος της Δράμας, ο Ιάκωβος Κοέν. Την ιστορία του την είχε γράψει στην «Κ» ο αγαπημένος συνάδελφος Σταύρος Τζίμας το 2017, στο άρθρο του με τίτλο «Η προσωπική έρημος ενός Εβραίου». Ο Κοέν φέρει στους ώμους του την τεράστια ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά των κοινοτήτων της Βόρειας Ελλάδας, από τις Σέρρες μέχρι την Καβάλα και τον Εβρο. Ριζωμένες εκεί από τα βάθη του χρόνου, ακμάζουσες και φιλήσυχες, έχασαν τα μέλη τους για πάντα στην Τρεμπλίνκα και στο Αουσβιτς.

Της Σοφίας Παπαδοπούλου

Το ημερολόγιο έδειχνε 24 Μαρτίου 1917 και στο σπίτι του λευκοσιδηρουργού Αβραάμ Μπουρλά και της συζύγου του Ρασέλ, στην οδό Βενιζέλου, στη Θεσσαλονίκη, γέλια και χαρές συνόδευαν τον ερχομό του γιου τους Ιντό στον κόσμο. Τότε, τίποτα δεν προμήνυε το «γκρίζο» σύννεφο που έμελλε να σκεπάσει την πόλη λίγους μήνες αργότερα, με τη μεγάλη πυρκαγιά του Αυγούστου, η οποία αφάνισε από τον χάρτη ολόκληρες συνοικίες. Αλλά ούτε και το «μαύρο» της ναζιστικής θηριωδίας, δυόμισι δεκαετίες αργότερα, που έκοψε βίαια το νήμα της ζωής της συντριπτικής πλειοψηφίας των Εβραίων της Θεσσαλονίκης.

Ο Ιντό Μπουρλά ήταν από τους λιγοστούς Εβραίους της Θεσσαλονίκης που κατάφερε να διαφύγει τη σύλληψη και τη μεταφορά στα στρατόπεδα θανάτου της ναζιστικής μηχανής θανάτου. Κατάφερε επίσης να ξαναστήσει, μέσα στις στάχτες που άφησε πίσω του ο πόλεμος και το Ολοκαύτωμα, τη ζωή του και να χαράξει, μαζί με τον αδελφό του Μωύς (πατέρα του νυν προέδρου και διευθύνοντα συμβούλου της Pfizer Άλμπερτ Μπουρλά), τη δική του ξεχωριστή πορεία στην ιστορία της ποτοποιίας στη μεταπολεμική Θεσσαλονίκη.

Το 1988, το ΚΙΣΕ με την έγκριση του ΟΣΕ, ανέγειρε στον Σιδηροδρομικό Σταθμό Λιανοκλαδίου αναθηματική στήλη στη μνήμη των Ελλήνων Εβραίων που στη διάρκεια της Κατοχής εργάστηκαν στα καταναγκαστικά έργα για την αποκατάσταση του σιδηροδρομικού δικτύου και στη συνέχεια εκτοπίστηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα του θανάτου.

Το ΚΙΣΕ πληροφορήθηκε ότι αυτή η αναμνηστική στήλη μετά την ανακαίνιση του Σταθμού από την Ferrovie dello Stato Italiane Group (FSI), στην οποία πωλήθηκε η ΤΡΑΙΝΟΣΕ, δεν υπάρχει πια και απέστειλε την παρακάτω επιστολή στον Υπουργό Υποδομών & Μεταφορών Κώστα Καραμανλή και  στον Διευθύνοντα Σύμβουλο της TΡΑΙΝΟΣΕ Φίλιππο Τσαλίδη.             

«Αξιότιμε κ. Υπουργέ,

Θα θέλαμε να θέσουμε υπόψη σας το θέμα της αφαίρεσης της αναθηματικής πλάκας από τον Σιδηροδρομικό Σταθμό Λιανοκλαδίου, η οποία είχε τοποθετηθεί το 1988, στην μνήμη 500  Ελλήνων Εβραίων που στη διάρκεια της Κατοχής εργάστηκαν στα καταναγκαστικά έργα για την αποκατάσταση του σιδηροδρομικού δικτύου και στη συνέχεια εκτοπίστηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα του θανάτου, βρίσκοντας τραγικό τέλος, μαζί με τα έξι εκατομμύρια των Εβραίων της Ευρώπης, θυμάτων του Ολοκαυτώματος.

Ο Δήμος Ξάνθης στις 4 Μαρτίου 2001, σε συνεργασία με το ΚΙΣΕ, εντοίχισε στην καπναποθήκη της οδού Σαλαμίνος, σημείο απ΄ όπου ξεκίνησε η εκτόπιση και η εξόντωση των Εβραίων της Ξάνθης, μία αναμνηστική πλάκα στη μνήμη των Εβραίων που χάθηκαν κατά το Ολοκαύτωμα.

Το ΚΙΣΕ πληροφορήθηκε από δημοσιεύματα του τοπικού τύπου ότι η αναμνηστική αυτή πλάκα εξαφανίστηκε από το σημείο όπου είχε τοποθετηθεί και απέστειλε την παρακάτω επιστολή στον Δήμαρχο της Ξάνθης Εμμανουήλ Τσέπελη:  

«Αξιότιμε κ. Δήμαρχε,

Πληροφορηθήκαμε ότι η αναθηματική πλάκα, στη μνήμη των Εβραίων της Ξάνθης, θυμάτων του Ολοκαυτώματος, που είχε αναρτηθεί από τον Δήμο σας το 2001 στην καπναποθήκη επί της οδού Σαλαμίνος 1, έχει εξαφανιστεί.